کرونا همه را شامل می‌شود حتی مؤمنین! مکتب نجف به رعایت پروتکل‌های بهداشتی تأکید می‌کند پرسش: برخی از متخصصین می‌گویند: روزه در شرایط ویروس کرونا، باعث می‌شود که ویروس به روزه‌دار نزدیک شود؛ به این خاطر که فرد در این شرایط، باید همیشه آب بخورد. آیا در این شرایط، روزه‌گرفتن بر این فرد واجب است یا خیر؟ پاسخ: خداوند، به شما توفیق دهد. مطالبی وجود ندارد که چنین مسائلی را تأیید کند و روزه در هر حالتی واجب است؛ مگر به خاطر عذری واقعی، نه اینکه ‌صرفاً نظریه باشد. حال آنکه مطلب صحیح، نزد متخصصین این است: فردی که [سیستم] ایمنی قوی دارد، دچار وبا [و بیماری همه‌گیری و اپیدمیک] نمی‌شود، نه فردی که آب می‌نوشد.» گروه فقهی مکتب سید احمدالحسن ع در نجف اشرف، 24شعبان‌1441 بیانات ارزشمند سید واثق حسینی دربارۀ لزوم پیشگیری و مراقبت جامعۀ مؤمنین در برابر ویروس کرونا: خواهشمندیم خودتان و خانواده‌هایتان و برادرانتان را از خطر کرونا محافظت کنید؛ چراکه این ویروس بین مردم تفاوتی نمی‌گذارد و خطری است که همه را دربرگرفته است. مایلم هشدار دهم که ملتزم‌شدن به اقدامات ایمنی و پیشگیری، تعارضی با ایمان به خداوند عزوجل و توکل بر او ندارد؛ چراکه ما در عالم اسباب زندگی می‌کنیم؛ پس از جهتی به آن اسباب عمل می‌کنیم و از جهت دیگر به خداوند متعال پناه می‌آوریم. اولیای خداوند وقتی که وارد میدان جنگ می‌شدند زره می‌پوشیدند و خود را با تجهیزات کاملی مجهز می‌کردند که متناسب با میدان جهاد است ـ‌از این باب که هرکسی چیزی را اراده کند، تجهیزات متناسب آن را آماده می‌کندـ و به خداوند پناه می‌بردند و از او یاری می‌جستند و ایمان داشتند به اینکه نیرویی ‌جز خداوند عزوجل نیست. حضرت محمد(ص) در جنگ خندق، علی(ع) را برای مبارزه با عمرو بن عبدود عامری تجهیز کرد و پوتین‌ها و زره و... خود را بر او پوشاند و رو به آسمان نمود و برای او از خداوند طلب یاری کرد؛ با اینکه ایشان(ص) می‌داند که علی(ع) زنده خواهد ماند؛ چراکه خلیفۀ بعد از اوست. پس شایسته‌ است به‌عنوان افرادی عاقل باشیم و از کرونا که با سربازان غیرعاقلش بر ما وارد شده است، بر حذر باشیم و از خود محافظت کنیم و به راه‌های پیشگیری عمل نماییم؛ خصوصاً اینکه کرونا، بیماری کشنده‌ای است که فعلاً درمانی برای آن نیست؛ مگر آنچه خدا بخواهد. پس از این‌ها، صحیح آن است که خداوند از مردم مؤمنی که در هر زمان برمی‌گزیند دفاع کند و آن‌ها را نجات دهد؛ همان گونه که مؤمنین به جانشینانشان را که قبلشان بودند نجات داد؛ ولی کدام‌یک از ما به‌صورت شخصی به او امان داده شده است؟ کدام‌یک از ما می‌تواند ادعا کند که نسبت به بلا ایمن است و از عذاب رهایی می‌یابد؟ بنابراین شر همه را دربرمی‌گیرد و خطر همۀ اهل زمین را احاطه کرده است؛ پس از آنچه شما را آزار می‌دهد دوری کنید و ضرر را از خودتان دفع کنید و [خود را] برای یاری قائم نگه دارید و به خداوند توکل کنید و به او و اولیایش پناه ببرید؛ چراکه نیرویی جز به خداوند عزوجل نیست. سید واثق حسینی، نمایندۀ رسمی مکتب نجف اشرف، 20‌مارس‌2020 فقرا زیر چرخ کرونا بررسی آثار مخرب کرونا بر اشتغال و راهکار خروج از بحران حدود یک سال است که اخباری دلهره‌آور از شیوع یک بیماری خطرناک، سرخط خبرهای داغ رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شده است. اخبار ضدونقیضی دربارۀ عامل اصلی این ویروس که به COVID-19 یا کرونا شناخته می‌شود وجود دارد؛ اما هنوز هیچ‌کدام به تأیید سازمان جهانی بهداشت نرسیده است. با سرایت این ویروس به ۱۸۸ کشور جهان سرعت ابتلا شدت گرفت و شمار قربانیان افزایش یافت. با ورود مهمان ناخوانده به کشورها، از جمله اولین نگرانی‌های مردم، آمار بالای مرگ‌ومیر، کمبود تجهیزات پزشکی و راه مقابله با کرونا بود. کرونا به‌تدریج تمام ابعاد زندگی بشر مانند سلامت، تجارت، سیاست و... را تحت شعاع قرار داد. کرونا و اقتصاد در پی شیوع بیماری، علاوه بر همۀ مشکلات ایجاد‌شده، این ویروس کوچک مشکلات بزرگی هم در حوزۀ اقتصاد و بازارهای جهانی پدید آورد. زیان‌هایی که شاید جبران آن سال‌ها به طول بینجامد. در گزارش صندوق بین‌المللی پول درباۀ دورنمای اقتصاد جهان آمده است: «این بحرانی است که نظیر آن را جهان تاکنون به چشم خود ندیده است. هیچ بهبودی نیز در دیدرس نیست.»[1] در سه‌ماهۀ نخست سال ۲۰۲۰، ایالات‌متحده، اروپا و آسیا شاهد رکود اقتصادی، افت شدید بازارهای سرمایه، روند نزولی تجارت بین‌الملل، آمار بالای بیکاری، توقف پروژه‌های عمرانی و مسائل بسیار دیگر بوده و این خسارات در کشورهای کمتر توسعه‌یافته به‌مراتب بیشتر بود. در این بحبوحۀ کرونا، دولت‌ها برای مهار بیماری و کاهش تلفات مجبور به تعطیلی و قرنطینۀ شهرها شدند. با شروع قرنطینه و کم‌شدن تقاضا، شمار بیکاران افزایش یافته و عدۀ زیادی کسب‌وکار خود را از دست دادند؛ در نتیجه برای امرارمعاش روزانۀ خود و خانواده دچار مشکلات جدی شدند. کرونا و نیازهای فقرا اکنون با گذر زمان و دخالت دولت‌ها بازارهای جهانی در وضعیت بهتری به سر می‌برند؛ ولی بعضی از تحلیلگران معتقدند که به‌دلیل نگرانی از شیوع موج بعدی ویروس، بازارها هنوز شکننده‌اند. نهادهای دولتی در این شرایط اضطراری و تداوم بیماری می‌بایست از مهم‌ترین سرمایۀ کشور یعنی منابع انسانی، به‌طور شایسته حمایت کنند و با ارائۀ بسته‌های حمایتی (غذا و دارو) و وام‌های بلاعوض، نیازهای اساسی مردم به‌ویژه قشر ضعیف جامعه را تأمین نمایند. علاوه بر دولت‌ها، بر مقامات مذهبی نیز لازم است در کنار مردم بوده و عهده‌دار این امور شوند. راهکار اساسی‌ برای خروج از بحران‌هایی نظیر کرونا و دیگر بلایا برگشتن به‌سمت خداوند و شناخت و نصرت خلیفۀ الهی در این زمان است؛ اما عبد صالح خداوند و راهنمای دلسوز بشر یعنی سید احمدالحسن(ع) پیشنهادی خیرخواهانه‌ برای بهبود شرایط فعلی مطرح فرمودند که در ادامه به آن می‌پردازیم. پیشنهادی خیرخواهانه سید احمدالحسن(ع) در صفحه فیس‌بوک خود نوشتند: «با توجه به متوقف‌شدن زندگی در برخی از کشورها و وخیم‌شدن شرایط زندگی برای کسانی که به درآمد روزانۀ خود وابسته هستند و امتناع دولت از ارائۀ هرگونه کمک مالی به افراد آسیب‌دیده، وظیفۀ شرعی و اخلاقی است که مقامات مذهبی که اموال عمومی در اختیارشان است (خمس و بودجۀ زیارتگاه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های وابسته به آن‌ها و مانند این‌ها) آن وجوه را در بین کسانی که کارشان متوقف شده یا حداقل بین افراد مسکینی که از مقلدان خودشان هستند و در این شرایط نمی‌توانند ضروریات اولیۀ زندگی روزمره خود را فراهم کنند توزیع کنند. توجه داشته باشید: منظورم کمک مالی‌ای است که حداقل برای یک ماه، خانواده‌ها را کفایت کند و منظورم کمک‌های ساده‌ای نیست که در حال حاضر دیده می‌شود؛ مانند آنچه در حال حاضر برخی افراد و گروه‌ها برعهده گرفته‌اند (خداوند به آنان پاداش خیر دهد).» [2] ١. https://www.saat24.news/news/504168/ ٢. https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2729041077143538&id=457397004307968 اولین سفر پَسا‌کرونایی پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان به عراق، سرزمین فرستادۀ عیسی مسیح می‌رود کرونا سفرهای بسیاری را در این جهان به پایان رساند، جان‌های بسیاری را ستاند، اقتصاد را به نابودی کشاند و همچنان تهدیدی جدی برای مردم به شمار می‌رود؛ سران مذهبی نیز مواضعی را اتخاذ کردند، اما در این بین سخنان پاپ فرانسیس بسیار قابل‌توجه بود؛ او پیش‌تر در ۲۷‌مارس‌۲۰۲۰ گفته بود: «تاریکی شدیدی بر فراز میادین، خیابان‌ها و شهرهای ما جمع شده است. این تاریکی زندگی ما را تسخیر کرده است؛ در حالی که همه‌چیز را پر از سکوت کَرکننده و خلأ اضطراب‌آوری می‌کند که در هنگام عبور، همه‌چیز را متوقف می‌سازد. ما آن را در هوا احساس می‌کنیم، در حرکات مردم متوجه می‌شویم، نگاه آن‌ها آن‌ را دور می‌کند. ما خود را ترسیده و گم‌گشته می‌یابیم؛ مانند حواریون در انجیل، با طوفانی ناخواسته و متلاطم، غافلگیر شدیم. ما فهمیده‌ایم که در یک قایق هستیم، همۀ ما شکننده و سردرگم، اما در عین حال مهم و مورد نیاز هستیم. همه ما خوانده‌شده‌ایم تا با هم پارو بزنیم. هر یک از ما لازم است به دیگری تسلّ دهد. در این قایق ... همۀ ما هستیم.» http://www.vatican.va/content/francesco/en/homilies/2020/documents/papa-francesco_20200327_omelia-epidemia.html و حال در میان این حجم از اخبار بد تکراری که روزانه خوانده می‌شوند، خبر سفر پاپ فرانسیس به عراق بسیار قابل‌توجه است؛ او پس از انتشار این بیماری وحشتناک در جهان، اولین سفر رسولی خود را به این کشور انجام می‌دهد؛ کشوری پر رمز و راز، که ارتباط خاصی با این بیماری کشنده دارد. عامل اصلی کرونا پیش از ورود به بحث اصلی باید نکاتی را تقدیم کرد. می‌دانیم این بیماری مسری از چین سر برآورد؛ اما اگر از پاپ بپرسیم چرا در این زمان که نزدیک به ظهور مسیح هستیم این بیماری شیوع پیدا کرده است، باید بگوید چون یکی از علائم است. (ر.ک. لوقا ۲۱: ۱۱) و اگر از پاپ بپرسیم کرونا از دیدگاه کتاب مقدس چیست، باید به ما بگوید که آن یکی از چهار عذاب سخت خداست. (ر.ک. حزقیال ۱۴: ۲۱) و اگر از پاپ بپرسیم مگر مردم چه کرده‌اند که این نوع عذاب نازل شده است، چه می‌تواند به ما بگوید؟ آیا می‌تواند به ما بگوید که همچون زمان موسی عده‌ای در مقابل فرستاده‌ای از فرستادگان خدا گردن‌کشی کرده‌اند و خدا بیماری مسری را بر آنان مسلط کرده است؟ (ر.ک. اعداد ۱۶: ۴۴- ۴۹) کمی بر روی این نکات تفکر کنیم! علت اجابت‌نشدن دعای پاپ پاپ، بلندپایه‌ترین مقام کاتولیک، ماه‌ها پیش یعنی در ۱۴‌مه‌۲۰۲۰ برای از بین رفتن کرونا دعا کرد و گفت: «خدا به این فاجعه ـ‌این پاندمی (بیماری همه‌گیر)ـ پایان دهد و ما را بیامرزد.» https://www.vaticannews.va/en/pope-francis/mass-casa-santa-marta/2020-05/pope-francis-mass-fraternity-day-prayer-pandemic.html اما این بیماری از بین نرفت؛ بلکه روند شیوعش همچنان ادامه دارد؛ اما چرا دعای پاپ اجابت نمی‌شود؟ آیا دست خدا کوتاه است و قدرتی ندارد؟ یا اینکه آیا او نمی‌تواند صداها را بشنود؟ بنگریم که کتاب مقدس به ما چگونه پاسخ می‌دهد: (خداوند از شریران دور است؛ اما دعای عادلان را می‌شنود.) (امثال ۱۵: ۲۹) و متن زیر که کلام عیسی مسیح است را بخوانیم تا بنگریم او دربارۀ اجابت دعا چه می‌گوید: (اگر در من بمانید و کلام من در شما بماند، آنچه خواهید بطلبید که برای شما خواهد شد). (یوحنا ۱۵: ۷)؛ از این متن مشخص می‌شود که طبق سخن عیسی مسیح، پاپ، پیرو حقیقی عیسی مسیح نیست و کلام او را اطاعت نکرده است؛ حال باید پرسید این چه گناهی است که پاپ مرتکب شده است؟ عاملی که باعث عدم‌اجابت دعای پاپ شده است دقیقاً در آن سرزمینی موجود است که پاپ در اولین سفر خود پس از انتشار این ویروس مرگ‌بار، به آنجا می‌رود. بله، آن شخص یا عامل در آنجاست. عراق سرزمین منجی آخرالزمان پاپ فرانسیس قبلاً گفته بود: «وقتی به عراق فکر می‌کنم، یک فکر ثابت همواره همراه من است؛ جایی که من علاقه‌مندم سال آینده به آنجا سفر کنم.» https://fa.euronews.com/2019/06/10/pope-francis-said-he-wants-to-travel-to-iraq-next-year عراق سرزمین مهمی است که میزبان رهبر کاتولیک‌های جهان است؛ اما نه‌فقط به‌دلیل آنکه سرزمین انبیاست؛ بلکه امر دیگری بر اهمیتش افزوده است؛ اینکه نجات‌دهنده‌ای که عیسی مسیح و انبیای پیشین به آمدنش بشارت داده‌اند، از آنجا می‌آید و اکنون جناب پاپ به این سفر می‌رود و به احمدالحسن فرستادۀ عیسی مسیح یعنی آن تسلی‌دهنده نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود. [1] به آن مظلومی که سال‌ها از دعوتش می‌گذرد؛ کسی که حقش غصب شد و اکنون آواره است و دلیل این عذاب‌ها چیزی نیست جز تمرد و گردن‌کشی مردم نسبت به او. (ر.ک. یوحنا ۱۳: ۲۰) نتیجه‌گیری وقتی مشخص شد که کرونا عذاب است، پس این عذاب بی‌دلیل نازل نشده است و دلیل اصلی آن ایمان‌نیاوردن مردم به فرستادۀ عیسی مسیح یعنی احمدالحسن است؛ همچنین علت مستجاب‌نشدن دعای سرکشان و کسانی که به این فرستاده ایمان نمی‌آورند نیز مشخص شد و آن به‌دلیل عدم پیروی و ایمان به فرستادۀ عیسی مسیح است. امیدواریم که خداوند پاپ فرانسیس و تمامی مردم جهان را به راه راست هدایت کند؛ زیرا اگر هدایت نشوند سختی‌های بیشتری در انتظار آنان خواهد بود. ------------------- پانوشت: 1. او همان فرستادۀ عیسی مسیح یعنی آن تسلی‌دهندۀ وعده‌داده‌شده است. (ر.ک.یوحنا ۱۶: ۷- ۱۳) همان غلام امین و دانا که عیسی خبر داد آقایش او را مسئول اهل خانه می‌کند تا خوراک روحانی یا علم و معرفت و حکمت را منتشر کند. (ر.ک.متی ۲۴: ۴۵- ۴۷) کسی که محل تولدش یعنی بصره، در پیشگویی آمده است. (ر.ک.إشعیا ۶۳: ۱)، کسی که کنیه‌اش یعنی «اسرائیل» در پیشگویی ذکر شده است. (ر.ک.إشعیا ۴۹: ۳) همان شخصیت اسب‌سوار که صادق و امین خوانده می‌شود و این لقبی است که به احمدالحسن دادند. (ر.ک.مکاشفه ۱۹: ۱۱) همان پسر انسان که از مشرق باید بیاید. (ر.ک.متی ۲۴: ۲۷) کسی که از نسل یسی است. (ر.ک.اشعیا ۱۱: ۱) و همان برۀ قائمی که از نسل داوود است. (ر.ک.رؤیا ۵: ۵- ۶) همان سنگ زاویه. (ر.ک.مزامیر ۱۱۸: ۲۲) و همان بالابرندۀ پرچم. (ر.ک.اشعیا ۶: ۲۵) واکسن کرونا نقش نظریۀ تکامل در شناسایی، پیشگیری و درمان COVID 19 (سنت خدای سبحان و متعال در میان اهل شهرها هنگام فرستادن فرستاده‌ای برای آن‌ها به این صورت است که آنان را به رنج و عذاب دچار می‌کند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از فرستاده و عذاب) (در این گسترۀ ارسال الهی، دنیا آغوش خود را برای اهلش باز می‌کند تا آزمون و ابتلایی برای آنان باشد و وارد جهنمشان کند) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از فرستاده و عذاب) (هنگامی که مؤمنان آن‌ها را یادآور می‌شوند که این وضعیت، شبیه وضعیت امت‌هایی است که پیش‌تر دچار عذاب شدند، چنین پاسخ می‌دهند: این سنت بر پدران ما نیز جاری شد و هیچ عذابی بر آنان نازل، و فرستاده‌ای برای آنان فرستاده نشد) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از فرستاده و عذاب) (فرستاده پیش از عذاب خداوند، رحمتی الهی است). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری پیش از وقوع عذاب) (آیا با محمد ص با این سخنان برخورد نکردند: دیوانه، جن‌زده، جادوگر، پیش‌گو، دروغ‌گو، نادان و چیزهای دیگر. چطور استدلال می‌شود که حق با فرستادگان نیست؟!) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری پیش از وقوع عذاب) (در نهایت، هنگامی که عذاب می‌آید، افرادی که پیروی می‌شدند، از کسانی که آن‌ها را پیروی می‌کردند، بیزاری می‌جویند) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری پیش از وقوع عذاب) (تکذیب رسالت‌های الهی، مقوله‌ای است که فرزندان آدم به آن دچار بوده‌اند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (هیچ قومی، از فرستادۀ خودشان با آغوش باز استقبال نکرد؛ بلکه همیشه با ریشخند و مسخره‌کردن و استهزا و در نهایت نیز با کشتن و تبعید‌کردن، از او استقبال می‌کردند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (در میدان مواجهۀ فرستادگان و علمای بی‌عملِ گمراه و خوش‌گذران‌ها و جامعه‌ای که خوار و ذلیلش کرده‌اند، فرستاده فریاد برمی‌آورد تا قومش را انذار دهد، شاید آنان یادآور شوند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (اکنون ما وارد عرصۀ رویارویی نوح با قومش می‌شویم. آنان قومی هستند که او را نکوهش می‌کنند و مسخره‌اش می‌نمایند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (نوح با این قوم وارونه‌شده چه کند؟ کسانی که پاسخی برای سخنان مبارک و حکمتش ندارند، جز اینکه استهزا و مسخره کنند، ریشخند زنند و سپس به کشتن تهدیدش کنند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (کلمات نوح برای آنان سودی نداشت؛ گویی مردگانی هستند که سخن او خطاب به خودشان را نمی‌شنوند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (کار مردم جای تعجب دارد؛ اگر پادشاهان نسبت به فرمانروایی باطل دنیایی خود بیمناک باشند و علمای بی‌عمل از جایگاه‌های دینی خود در هراس، مردم از چه‌چیزی می‌ترسند؟!) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (آیا عاقلانه است که انسان از این خشنود باشد که پیرو امامان گمراهی باشد، تا او را وارد جهنم کنند؟!) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (آیا [پیرو امامان گمراهی] گمان می‌کند اگر در روز قیامت بگوید من دنباله‌رویی ضعیف بودم، این عذرتراشی برایش سودی خواهد داشت؟! در حالی که در این روز، امامان گمراهی از پیروان خود بیزاری می‌جویند). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (نوح ایستاد، همان طور که صالح و شعیب پس از او ایستادند؛ در حالی که بر قومش آه می‌کشید و حسرت می‌خورد). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از سخنان فرستادگان با عذاب‌شدگان) (علت وقوع عذاب، انحراف و فساد، مُضاف بر نپذیرفتن هرگونه تلاشی برای اصلاح این انحراف، و تکذیب فرستادگان خداوند سبحان‌و‌متعال است). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از دلایل و موجبات عذاب) (هنگامی که دلایل و موجبات عذاب کامل و فرستاده، تکذیب شد و مردم ـ‌مخصوصاً علمای بی‌عمل و مقلدان کوردلشان‌ـ او را به سخره گرفتند، مرحلۀ جدیدی آغاز می‌شود: مقدمات عذاب) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از مقدمات عذاب) (شروع عذاب، رو‌کردن دنیا به اهلش است که فرستادگان را تکذیب نموده‌اند: (درب‌های هر چیزی را به رويشان گشوديم).) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۲، روشنگری از مقدمات عذاب) (آیا این وضعیتی که شما امروز در آن گرفتار شدید، عذابی از جانب خداوند نیست؟!) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۳، ق۲) (در خلوت خود می‌گویید که عذابی الهی است، ولى مى‌ترسيد به زبان اقرار کنید تا مبادا به شما بگویند که این احمدالحسن، فرستاده‌شده از سوی امام مهدی ع و این رسالت، رسالتی الهی است). (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۳، ق۲) ( آیا عاقلی هست که خویشتن را از عذاب در دنیا و آخرت نجات دهد، و پس از اینکه کر و کور بود، نشانه‌ها و آیات خداوندی را در هر چیزی بشنود و ببیند که به حق و صاحب حق اشاره می‌کند؟!) (روشنگری‌هایی از دعوت‌های فرستادگان، جلد ۳، ق۲، روشنگری از پیراهن یوسف ع) دارالشفاء و دستان خالی چرا دعا‌کردن مردم در حرم‌های اهل‌بیت ع دیگر تأثیر ندارد؟ پیش از هرچیز ابتدا باید بدانیم که مسئلۀ شفا‌گرفتن در اماکن مقدسه، معجزه یا آیه‌ای است برخاسته از عالم غیب. همان گونه که یکی از معجزات پیامبران نیز شفای بیماران بوده است. در نتیجه، شفا‌گرفتن نیز مانند دیگر معجزات، از ضوابط و سازوکارهای معجزه پیروی می‌کند؛ یعنی: اولاً در همه‌حال اتفاق نمی‌افتد، و این‌گونه نبوده که هر فردی بلافاصله پس از طلب، شفا یافته باشد؛ بلکه برای برخی رخ می‌دهد؛ حتی می‌بینیم امامانی که شفای امراض خود را از آن‌ها طلب می‌کنیم خود توسط سم به شهادت رسیده‌اند. ثانیاً اعجازْ بیهوده نیست؛ بلکه هدفمند و همراه با حکمت است. هدف از اظهار معجزات، پند‌گرفتن مردم و هدایت‌شدن آن‌هاست؛ امام احمدالحسن ع در پاسخ این سؤال که «چرا کعبه یک‌بار در برابر دشمنان با معجزه حفاظت شد (حمله لشکر فیل‌سواران) اما بار دیگر و در برابر حمله لشکر یزید، معجزه‌ای رخ نداد؟» به حکمت‌آمیز بودنِ معجزه اشاره کرده و می‌فرماید: «... [این معجزه] هنگامی اتفاق می‌افتد که مردم از این معجزه بهره‌مند شوند و از آن پند گیرند و به‌سبب آن، به راه مستقیم هدایت شوند؛ اما اگر انسان‌ها قسیّ‌القلب باشند و با هشدارها و عقوبت‌ها و مجازات الهی یا آیات روشن خداوندی موعظه نشوند، منع‌کردن آن‌ها از عصیان و طغیان و تکبّر و نیز بازداشتن اجباری آن‌ها از راه جهنم، معنایی نخواهد داشت و چنین چیزی با وضعیت امتحان و آزمایش‌کردن انسان بر این زمین منافات دارد. در زمان عبدالمطلب (ع) ـ‌جد محمد نبی(ص) ‌ـ مردم از این نشانه بهره‌مند می‌شدند و از آن پند می‌گرفتند؛ علاوه بر این، چنین معجزه‌ای به حرمت عبدالمطلب و اهل‌بیت او و پیوند آن‌ها با آسمان اشاره داشت؛ چراکه عبدالمطلب (ع) یکی از اوصیای ابراهیم(ع) بود. ولی در زمان یزید لعنه‌الله مردم قسیّ‌القلب بودند و موعظه نمی‌پذیرفتند؛ آن‌ها حتی حرمت بزرگ‌تر از کعبه را که همان حرمت حسین (ع) بود شکستند، هنگامی‌که آن حضرت را کشتند و بدن پاک و مقدسش را مُثله کردند. حسین (ع) در خطبه‌اش این مطلب را برای آن‌ها توضیح داد که پس از کشتن او، آن‌ها از هیچ هتک‌حرمتی ابا نخواهند داشت یا از پایمال‌کردن آن هیچ واهمه‌ای به خود راه نخواهند داد. با این حال هنگامی‌که لشکر یزید لعنه‌الله از مدینه به‌سوی کعبه رهسپار شد، آن ملعون (مسلم بن عقبه) فرماندۀ لشکر اموی جان باخت، ولی مردم بازنایستادند؛ بلکه با فرماندهی «حُصین بن نُمیر سکونی» به پیشروی ادامه دادند تا کار به کوبیدن کعبه با منجنیق و کشتن ابن‌زبیر در حرم منتهی شد.» (متشابهات، ج2، س39) در نتیجه، شفا گرفتن در اماکن مقدس نیز به‌عنوان یک معجزه، با عبرت گرفتنِ مردم و هدایت آن‌ها ارتباط مستقیم دارد و وقوع آن هدفمند و حکمت‌آمیز است؛ اما چنانچه این هدف نقض شود و مردم از مسیر هدایت و عبرت‌گرفتن خارج شوند، در این هنگام خداوند نیز باب کرامت و رحمت خویش را می‌بندد. برای روشن‌تر شدن مسئله به قرآن کریم مراجعه می‌کنیم؛ قرآن کریم می‌فرماید: (وَ نُنزِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظلِمِينَ إِلا خَساراً) (و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می‌كنيم؛ و ستمگران را جز خسران (و زيان) نمی‌افزايد). (اسراء، 82) ذیل این آیه روایتی وجود دارد که به روشن‌تر‌شدن مسئلۀ شفا کمک می‌کند؛ امام صادق ع در تفسیر این آیه می‌فرمایند: «شفا تنها در علم قرآن است؛ زیرا قرآن می‌فرماید: قرآن برای کسانی که به اهل قرآن ایمان دارند مایۀ شفا و رحمت است، هیچ شک و تردیدی در آن نیست، و اهل قرآن، ائمۀ هدایت هستند؛ همان کسانی که خداوند دربارۀ آن‌ها فرموده است: (سپس این کتاب (آسمانی) را به گروهی از بندگان برگزیده خود به میراث دادیم). (فاطر، ۳۲).» (بحارالانوار، ج۸۹، ص۱۰۲؛ العیاشی، ج2، ص315) همچنین امام باقر این آیه را چنین قرائت می‌کند: «و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می‌كنيم؛ اما برای کسانی که به آل‌محمد ستم می‌کنند تنها خسران و زيان به دنبال دارد.» (تفسیر البرهان، ذیل آیه 82 اسراء) در نتیجه، شفایافتن ـ‌به‌عنوان یک آیه و معجزه غیبی‌ـ برای مؤمنینِ به اهل قرآن رخ می‌دهد؛ اما برای کسانی که به ایشان ظلم می‌کنند و عبرت نمی‌گیرند، نتیجه‌ای جز خسران وجود ندارد و این بیش از هرچیز نمایانگر این حقیقت مهم است که شفا در اماکن مقدس نیز نشئت‌گرفته از شرافت و بزرگی صاحب آن مکان است؛ چنان که معروف است که می‌گویند: «شَرَفُ المكانِ بالمكينِ» «شرافتِ هر جایگاهی به این است که چه کسی آنجا نشسته است.» نمونۀ این مطلب را در قرآن کریم نیز ملاحظه می‌کنیم؛ قرآن کریم می‌فرماید: (لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ، وَأَنتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ) (سوگند به این شهر، در حالی که تو در آن جای داری) (بلد، ۱ و ۲) خداوند در این آیه با قسم به سرزمین مکه که محل استقرار پیامبر اکرم ص است بیان می‌کند با وجود پیامبر ص این مکان قداست پیدا کرده است؛ پس شرافت مکه به‌خاطر وجود نازنین پیامبر مکرم اسلام است نه به‌خاطر خود مکه؛ پس مکان هدف نیست، بلکه شخصیتی که در آن مکان جای گرفته، اصل است. نص و رؤیا مؤیَّد است به رؤیا و احمدالحسن است همان‌ که صاحبِ نصی ورای هر سخن است شناختش نه‌فقط از طریق رؤیا هست به هرکجا ز روایات ذکرِ بت‌‌شکن است وصیت است دلیلش که ضد گمراهی‌ست همان ‌که عاریِ از هرچه شرک و سوء‌ظن است ادله‌اش چه بگویم که روشنا چون روز میانِ ظلمتِ دنیا چو ماهِ انجمن است خدا برای شهادت به حقِ او کافی‌ست نجات‌بخش جهانی ز شرِّ اهرِمَن است کلامِ وحی خدا با زبانِ کشف و شهود نشانه‌ای ز خدا بر هر آن‌که اهل‌ فن است بدان، شهادتِ حق در میانِ رؤیاها به نص، مطابقتِ سر به پیکر و بدن است نشانه‌های روایات و کشف و رؤیاها میان دانه‌ی تسبیحِ دین چنان رسن است همان‌ که صاحب نص و مؤیِّدش رؤیاست یقین بدان، تو ای دوست احمدالحسن است کرونا هشداری برای محاسبۀ نفْس بسیاری از عذاب‌های کوچک و بزرگ می‌آیند تا ما متذکر شویم و به نفْس خود رجوع کنیم. سید احمدالحسن ع می‌فرماید: «خدای سبحان متعال، آیات [عذاب] را برای یادآوری و بیدارشدن از غفلت می‌فرستد؛ به همین دلیل به ‌اندازه‌ای معین و در زمانی محدود خواهند بود؛ سپس بعد از اینکه اشخاصی با خواست خود متذکر شدند و نیز افرادی با خواست خود در غفلت خویش باقی ماندند، این عذاب‌ها برداشته و کنار زده می‌شوند.» (فأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آَيَاتٍ مُفَصَّلَاتٍ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُجْرِمِينَ* وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوا يَا مُوسَى ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرَائِيلَ* فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلَى أَجَلٍ هُمْ بَالِغُوهُ إِذَا هُمْ يَنْكُثُونَ) (پس بر آن‌ها طوفان و ملخ و آفت گیاهی و وزغ و خون (خون‌شدن آب) را که نشانه‌هایی جدا از هم بودند فرستادیم، باز طریق کبر و گردن‌کشی پیش گرفتند و قومی گناهکار بودند. * چون بلای آسمانی بر آن‌ها واقع شد گفتند ای موسی، خدایت را به عهدی که با تو دارد بخوان [تا این عذاب و بلا را از ما دور کند]، که اگر رفع بلا کردی حتماً به تو ایمان می‌آوریم و بنی‌اسرائیل را همراه تو می‌فرستیم * پس هنگامی كه عذاب را تا مدتی كه [می‌باید همۀ‌] آنان به پایان مهلت آن می‌رسیدند، از ایشان برطرف كردیم، باز پیمانشان را می‌شكستند.» (اعراف، 133 تا 135) (پیام صفحه فیس‌بوک، 22آوریل 2020) نکته شایان‌توجه این است که در این میان غفلتی صورت گرفته؛ اما این غفلت چیست؟ و چرا ما به‌سختی می‌افتیم تا متوجه شویم؟ این امر به این دلیل است که مخلوق‌بودن و نیازمند‌بودن ما را نشان دهد و این از رحمت خداوند است تا ما از سرکشی و طغیان دست برداریم؛ حتی این موضوع در انتقال ما از عالم ذر به این عالم مادی نیز دیده می‌شود که باز خداوند از سر رحمت ما را به این عالم آورده است. عبدالله بن فضل هاشمی می‌گوید: به امام صادق ع عرض کردم: به چه علت خداوند عزوجل پس از آنکه ارواح در ملکوت اعلایش در بالاترین مکان بودند، آن‌ها را در بدن‌ها قرار داد؟ ایشان ع فرمود: «خداوند تبارک‌وتعالی می‌دانست که ارواح انسان‌ها در شرف و برتری مقامشان، هرگاه به حال خود رها شوند، اکثریتشان در دعوی ربوبیت با خداوند به منازعه برمی‌خیزند؛ در نتیجه به‌دلیل رحمت به آن‌ها و مصلحتشان، با قدرت خود آن‌ها را در بدن‌هایی قرار داد که در ابتدای خلقت برایشان تقدیر نموده بود؛ و برخی از آن‌ها را محتاج به برخی دیگر و برخی را وابسته به دیگران و بعضی را نیز در درجاتی، بالاتر از بعضی دیگر قرار داد و برخی را نیز به‌وسیلۀ برخی دیگر بی‌نیاز ساخت... .» (علل‌الشرائع، صدوق، ج‌۱، ص‌۱۵ و ۱۶) ما انصار امام مهدی ع نیز باید به نفوس خود رجوع کنیم و برای نجات بشریت بکوشیم و فقط خودمان را نبینیم؛ عمل کنیم، عملی که ما را از غفلت دور می‌کند؛ و هیچ عملی بالاتر از آن نیست و حتی قابل‌قیاس نیست؛ همان‌ طور که در کلام سید ع به نقل از دکتر علاء السالم می‌خوانیم: «به خدا قسم! یادم می‌آید یکی از خانم‌هایی که از بستگان من بود، پرسشی را به من داد تا به سید احمدالحسن برسانم. در آن [پرسش] از سید ع درخواست کرده بود او را به عملی راهنمایی کنند که این عمل، کاری است که نزد او عزیز است. مضمون پاسخ ایشان این بود: «عمل با کمیت آن مقایسه نمی‌شود؛ بلکه به‌اندازۀ اخلاصی که برای خداوند تبارک‌وتعالی انجام شده است، سنجیده می‌شود.» در ادامه مضمون سخن ایشان ع این‌گونه بود: «اگر برای انسان مقدر شود که تمام زندگی‌اش در شب برای خداوند تبارک‌وتعالی با اخلاص نماز بخواند و نیز تمام روزهایش را با اخلاص برای خداوند تبارک‌وتعالی روزه بگیرد، اگر این عمل با یاری خلیفۀ خداوند سنجیده شود ولو با یک کلمه، عمل دوم، نزد خداوند تبارک‌وتعالی برتر است؛ بلکه اصلاً ممکن نیست که این دو عمل با هم مقایسه شود؛ یعنی بین اینکه تمام روزگارت را با اخلاص برای خداوند روزه بگیری و نماز بخوانی و اینکه امام زمانت و خلیفه خداوند در زمین را در زمانت با یک کلمه یاری بدهی؛ این کلمه ـ‌که برای خداوند تبارک‌وتعالی با اخلاص انجام دادی‌ـ برتر از همۀ نمازها و روزه‌هاست.» سید ع می‌فرماید اصلاً امکان سنجیدن بین دو عمل وجود ندارد؛ به این خاطر که عمل دوم ـ‌یعنی یاری حجت خداوند ولو با یک کلمه‌‌ـ جهاد در راه خداوند است. جهاد نیز برای اولیای مخصوص خداوند است؛ بنابراین ای انصار امام مهدی! چقدر این نعمت بزرگی است که شما در آن هستید. چقدر ارزش این زمانی که شما در آن هستید، بزرگ است. این خلاصه و چکیدۀ تلاش‌ها و زحمت‌ها و آزارهای همۀ پیامبران و فرستادگان است... .» (دیدار نوروزی دکتر علاءالسالم در پالتاک، نوروز ۹۶) فصل جدید در رشد انسان روزی که انسان می‌گوید ای کاش خاک بودم! خاک در این کرۀ خاکی بعد از انفجار عظیم و مشهور شروع به رشد کرد. در این مسیر رشد، موانع بسیار زیادی سر راهش قرار ‌گرفت و در اینجا دو انتخاب داشت؛ یا تسلیم مرگ شود یا مسیری را برای زنده‌ماندن و دستیابی به هدف خود انتخاب کند و چه بسا انتخاب برای زنده‌ماندن مساوی بود با زندگی با مانعی که در تلاش است او را نابود کند یا در لباس میش به‌سمت او آمده و در وهلۀ اول خود را دوست و در اواسط مسیر دشمنی خود را ظاهر و آشکار ‌کند. این غافلگیری برای خاک اتفاق می‌افتاد و باز به آن دو انتخاب خود می‌رسید یا حرکت کن یا اینکه بمیر. خاک با دیدن و دست‌و‌پنجه نرم‌کردن با این موانع زرنگ‌تر و پرقدرت‌تر می‌شد و به‌اصطلاح پوست عوض می‌کرد. خیال نکنید که موانع هم ساده در مسیر می‌آیند. خیر! بلکه برعکس، موانع در لباس‌های متفاوت ظاهر می‌شوند و چه بسا در ابتدا کسی به آن توجهی نمی‌کند و یا او را به سخره و بازی می‌گیرد؛ اما به‌تدریج جای خود را پیدا می‌کنند و بزرگ می‌شوند و به هدفشان که نابودی خاک و حیات است نزدیک و نزدیک‌تر می‌شوند. در این مقابله معلوم نیست چه کسی قرار است پیروز شود؛ ولی این معلوم است که هر دو می‌خواهند زنده باشند و زندگی کنند؛ هرکس هم برای زنده‌ماندن و زندگی خود بهایی پرداخت خواهد کرد. البته هر دو می‌دانند برای بیداری و زندگی باید بها داد؛ اما چه مقدار؟ برای خرید یک لباس نیاز نیست میلیون‌ها تومان هزینه کرد؛ بلکه باهوش کسی است که به جنس لباس با قیمت مناسب توجه کند. آفت و خاک هم از این قانون و دلیل عقلی تبعیت می‌کنند و می‌دانند که پرداخت هزینۀ هنگفت لزوماً زنده‌ماندن را رقم نخواهد زد. این باهوش‌بودن و بصیرت است که زندگی را دسترس تو قرار خواهد داد. کار آفت، ایجاد مانع و مأیوس‌کردن خاک است و اصلاً گمان نکنید که تنهاست؛ او هم مانند خاک نیروهای زیاد و تربیت‌شده‌ای دارد و خواهان نابودی خاک است. اگر خاک بمیرد و نابود شود دیگر نمی‌توان محصولی را روی آن به عمل آورد و پرورش داد و مردم به این نوع خاک می‌گویند خاک مرده، و هیچ ارزشی ندارد. خاک میلیارد‌ها سال زندگی کرد و در این مسیر صد‌ها آفت را دید و در هر بار بر سر دوراهی قرار می‌گرفت که تسلیم شود و بمیرد یا راهی را انتخاب کند و رشد کند. قرار است خاک رشد کند؛ قرار است خاک تربیت شود و سپس تربیت کند و پرورش دهد. خاک نمی‌خواهد بمیرد این را خود خاک در طول تاریخ برایمان نقل کرده است. میلیاردها سال است که این کرۀ خاکی در حال چرخش است و به مسیرش ادامه داده و این یعنی خاک خواهان زندگی و آزادی است و بهایش را هم پرداخته و اگر نیاز باشد باز هم می‌پردازد؛ ولی این آفت‌ها هستند که هنوز موفق به برتری نشده‌اند؛ بر روی همین خاک زندگی می‌کنند و با خاک مقابله می‌کنند. عجب داستانی است این مقابلۀ آفت با خاک. کاش کسی بود به آفت می‌فهماند که نمک خاک را می‌خوری و با وجود خاک تو زنده‌ای؛ پس چرا تصمیم به نابودی خاک گرفته‌ای؟ خاک به تو زندگی داده اما تو در فکر نابود‌کردن او هستی. اگر خاک نابود شود آفت هم نابود خواهد شد؛ آفت به این دلیل آفت است که منع هدف کند؛ وقتی هدفی نیست، منطقی است که منع‌ یا آفتی نباشد. آفت، وظیفه‌اش جلوگیری از تحقق است؛ پس خاک اگر بمیرد آفت هم خواهد مرد. آفت را با خاک مرده چه‌کار؟ این خاک آفت زد ولی آفت را، با استمرار در هدفش کنار زد؛ در واقع آفت از بین نرفت؛ بلکه در آن لحظه شکست خورد و برای تجدیدقوا عقب‌نشینی کرد. راستی! کاش کسی باشد که به خاک بگوید این قدمت زندگی و حیات، تو را مغرور نکند. کاش بفهماند که اگر آفت‌ها نبودند که تو نیازی به تحقق هدف نداشتی. در همان لحظه به وجود آمدی و نیازی به رشد نداشتی؛ چراکه هیچ‌کسی جز تو نبود. این آفت است که به تو هدف داده است؛ این آفت است که تو را بزرگ کرده؛ این آفت است که باعث شده تو پوست عوض کنی و قدرتمند شوی و مسیرت را مشخص کنی و حرکت کنی؛ پس آفت برای تو یک نعمت است؛ آفت، امتحانی برای سنجش توست. تو باید آفت و آفت‌ها را کنار بزنی و به هدفت برسی؛ نه اینکه در خودت غوطه‌ور شوی و مثل یک آفت، آفت شوی. امروزه همه شاهد یک آفت دیگری هستیم که در طول تاریخ کم نداشتیم. این آفت برای رشد ما آمده، اما خودش نمی‌داند. این آفت برای محقق‌کردن اهدافمان آمده، اما خودش غافل است. این آفت مسیر درست را به ما نشان می‌دهد و می‌گوید اگر تسلیم شوی مرگ به‌سراغت خواهد آمد و تو هم یک آفت خواهی شد؛ پس اگر می‌خواهی زنده باشی باید مسیر حیات و زندگی را در پیش بگیری و پیش بروی. اگر سخن آفت را نفهمیدیم در حقیقت مرده‌ایم و آفت بر ما پیروز شده است. امروز نام این آفت را کووید‌19 یا همان کرونا گذاشته‌اند که قرار است مسیر ما را به ما نشان دهد. دورۀ نسبتاً طولانی و با مرگ یا به‌خطر‌افتادن انسان‌ها و ایجاد ترس و دلهره در قلب آن‌ها و متزلزل‌کردن اقتصاد و معیشت مردم همه و همه دست‌به‌دست هم داده که مسیر را به ما انسان‌ها نشان دهد. یک مطلبی را یادآور می‌شوم که وجود آفت برای خاک، بیدار‌کردن خاک بوده تا خاک بفهمد ضعیف است و ممکن است با یک آفت ‌ریز نابود شود و این ویروس کوچک که نامش جدید است و ذاتش کهنه، برای بیداری ما آمده و خواهان روشن‌کردن بصیرت و مسیرمان است. اما کدام مسیر؟ مسیری که با اولین خلقت نبی خدا در زمین مشخص شد. مسیری که خالق خاک در ابتدای خلقت به او یادآور شد و علت خلق خاک به‌خاطر پدر خاک بوده و او توسط این پدر است که تربیت‌شده و به تکامل رسیده و رشد کرده است. خاک به‌خودیِ‌خود علم این را ندارد که با آفت جدید چگونه مقابله کند و مسیر زندگی را انتخاب و بتواند بر ترس خود غلبه کند و تسلیم آفت‌ها نشود و در آخر آفت‌زده نگردد. این پدر اوست که به او یاد داده و همیشه پشتوانۀ او بوده و او را تربیت و هدایت ‌کرده است. این ابوتراب است که در هر زمان به‌خاطر خاک آمده و زندگی خود را فدای خاک کرده که او را زنده نگه دارد. این ابوتراب است که می‌داند این آفت‌ها چیست‌ و باعث جلوگیری از آفت‌زدگی خاک می‌شود. این ابوتراب در قالب یک کشاورز ماهر و داناست که راه مقابله با آفت‌ها را می‌داند. چرخۀ حیات و زندگانی از آمدن و برگشت حرف می‌زد که قرآن می‌گوید: (انا لله و انا الیه راجعون) در این چرخه، زندگی خاک و آفت با هم ادغام شده است و خاک باید بداند که به پدر خود رجوع کند که او جز خیرخواهی چیز دیگری نمی‌خواهد. آفت امروز مثل آفت‌های دیروز به ما نشان داده که هیچ‌کس قادر نیست و در مقابله‌کردن ناتوان است و باید هزینه‌های زیادی را متحمل شود. همۀ این مصیبت‌ها و سرگردانی و ندانستن و نتوانستن، به‌دلیل فراموش‌کردن پدر یا همان کشاورز دلسوزی است که خواهان رشد و پرورش گیاه بر خاک است نه خواهان نابودی و مرگ. آفت امروز، همه را درگیر کرده است، چه پولدار و چه فقیر، چه پیر، چه جوان، و به همه با صدای رسا می‌گوید که توان مقابله با من را ندارید و برای مقابله به‌صورت تنها باید هزینه‌های زیادی را متحمل شوید، ولی پیروز نخواهید شد؛ در نتیجه باید قلباً و منطقاً بفهمیم که این ابوتراب است که می‌تواند ما را از آفت‌زدگی نجات دهد و باعث رشد و تکامل ما شود. فقط این را باید بدانیم که ما به‌خاطر ابوتراب است که زنده‌ایم و نفس می‌کشیم. یادمان باشد، آفت برای بیدار‌کردن خاک آمده، پس اگر خاکی از خود غافل شود، آفت او را در برمی‌گیرد و به‌سوی مرگ می‌کشاند؛ بنابراین برای عدم آفت‌زدگی و دور‌بودن از آفت، باید بیدار و هوشیار و گوش به دهان پدر بود؛ در غیر این صورت اگر خاکی شکست بخورد، آفت‌زده خواهد شد و این آفت است که در آخر می‌گوید: (یا لَیتَنا کُنتُ تُراباً) (ای کاش ما خاک بودیم). واکسن کرونا نقش نظریۀ تکامل در شناسایی، پیشگیری و درمان COVID-19 پس از نه ماه از شیوع این همه‌گیری و مرگ میلیون‌ها نفر تا این لحظه، نخستین واکسن‌های تولیدشده در آزمایشگاه‌های مجهز به تجهیزات مهندسی ژنتیکی خودنمایی می‌کند؛ ولی نقش مهندسی ژنتیک و نظریۀ تکامل، محدود به ساخت واکسن‌ها نیست؛ بلکه نظریۀ تکامل، امروز می‌تواند بارهای تکاملی خاصی را شناسایی کند که در طی تکامل چند‌میلیون‌سالۀ انسان، بر دوش او قرار داده شده و انسان، گریزی از آن نداشته است. کمبودها و نقص‌هایی که شاید در مقطعی از زندگی پیشینیان انسان به آن‌ها کمک می‌کرده است، ولی در شرایط جدید زندگی با تغییرات فراوان محیط‌زیست نه‌تنها سودمند نیست، بلکه فرد را مستعد مشکلاتی در دفاع از برخی عوامل بیماری‌زا می‌کند. آنچه در جهان مادی ما، سرنوشت‌ساز است قدرت و توانایی زیاد نیست؛ بلکه سازگاری با شرایط اطراف یک موجود زنده است؛ و در این بستر شاید مثلاً قدرت زیاد سیستم ایمنی، در برخی مواجهه‌ها نه‌تنها سودمند نباشد، بلکه با واکنش شدید خود، میزبان را در معرض عوارض و حتی مرگ قرار دهد. به‌طوری که امروز ثابت شده است علت مرگ بسیاری از بیماران دچار بیماری کووید 19 نه تهاجم ویروس، بلکه واکنش شدید سیستم ایمنی است و به همین دلیل در درمان بسیاری از این بیماران بدحال، از داروهایی استفاده می‌شود که قدرت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهد. از ابتدای همه‌گیری کرونا، دانشمندان می‌پرسند چرا ویروس کرونای جدید، به‌صورت کاملاً متفاوتی بر انسان‌ها تأثیرگذار است؟ برخی توانسته‌اند پس از بیماری زنده بمانند و برخی می‌میرند و برخی دیگر اصلاً مبتلا نمی‌شوند. بیشتر عواملی که این اختلاف در تأثیر را تفسیر می‌کند، برای ما واضح شده است. عوامل محیطی تأثیرگذار مانند سیگار‌کشدن یا ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند فشارخون و دیابت و برخی تفاوت‌های نژادی یا آلودگی هواست. ولی اخیراً بر اساس جدیدترین پژوهش‌ها مشخص شده است زنجیرۀ ژنتیکی، ارتباطی با خطر ابتلا دارد و تک‌زنجیره‌ای با ریشه‌های تکاملی عمیقی وجود دارد که فقط در گونۀ بشری ما نیست، بلکه در نئاندرتال‌ها هم بوده است و به‌صورت قابل‌ملاحظه در ابتلا به ویروس کرونای جدید تأثیرگذار است؛ زنجیرۀ معینی از اسید‌نوکلئیک که از 50‌هزار پایه تشکیل شده است و در کروموزوم شمارۀ 3 وجود دارد. دانشمندان اخیراً فهمیده‌اند کسانی که این زنجیره را در اسید‌نوکلئیک خود دارند 60% احتمال بیشتری وجود دارد که به ویروس کرونای جدید مبتلا شوند. اکنون دانشمندان می‌دانند انسان امروز، این قطعۀ ژنتیکی را از طریق نئاندرتال‌ها به دست آورده است. طبیعتاً در شجرۀ تکاملی، نئاندرتال از پیشینیان انسانِ معاصر نیست. ما این زنجیرۀ ژنتیکی مهم را آن‌گونه که رنگ چشم را از جد خود دریافت می‌کنیم به دست نیاورده‌ایم؛ ولی نئاندرتال‌ها، نزدیکان تکاملی ما بوده‌اند؛ یعنی آن‌ها در کنار انسانِ دنیسوان با ما تکامل یافتند، ولی در شاخۀ تکاملی کاملاً متفاوتی بوده‌اند. این شاخه‌های سه‌گانه (انسان ـ نئاندرتال ـ دنیسوان) در مناطق مختلفی زندگی می‌کردند: انسان جدید در آفریقا، نئاندرتال در غرب اوراسیا و دنیسوان در شرق. وقتی بین آن‌ها اتصال و پیوند رخ داد ـ‌مثلاً وقتی انسان به بیرون از آفریقا مهاجرت کردـ برخی از آن‌ها با هم ازدواج کردند. این ازدواج کافی نبود تا دو گونه، یکی شود؛ ولی در نسل‌های بعدی یک تأثیر ژنتیکی به‌جای گذاشت. نئاندرتال برخی ژن‌های انسان را دارا بود و دنیسوان برخی ژن‌ها را از نئاندرتال داشت و ژنوم انسان جدید برخی ژن‌های هر دو را دارد. انتقال زنجیره‌های ژنتیکی به مجموعه‌های زنده از طریق مهاجرت و بعداً ازدواج به‌عنوان «رخنه و نفوذ ژنتیکی» خوانده می‌شود؛ و این فرایند، سبب وجود زنجیرۀ ژنتیکی مخصوص به نئاندرتال در اسیدنوکلئیک بشری طی ده‌ها هزار سال بوده است. این همچنین سبب حضور برخی از ما به‌دلیل ابتلا به کرونا در بیمارستان‌هاست! مجموعه‌های متفاوت بشری نسبت متفاوتی از مواد ژنتیکی نئاندرتال را دارند. آفریقایی‌ها کمترین میزان را دارند؛ زیرا آن‌ها به‌صورت مستقیم با نئاندرتال مخلوط نشدند؛ ولی مواد ژنتیکی نئاندرتال را از طریق انسان‌هایی که بعد از مهاجرت، دوباره به آفریقا برگشتند، به دست آورده‌اند. نسبت مواد ژنتیکی نئاندرتال در دیگر مجموعه‌های بشری بین 2 تا 6% است؛ با علم به اینکه شرق آسیا بالاترین درصد را دارد. هر مجموعۀ بشری درصد مواد ژنتیکی متفاوتی از نئاندرتال دارد و مواد ژنتیکی شایع و نادر وجود دارد. این یعنی عامل خطر ابتلا به ویروس به‌وسیلۀ همۀ مواد ژنتیکی نئاندرتال ایجاد نمی‌شود؛ اما «زنجیرۀ خطر» که باعث افزایش خطر ابتلا به ویروس کرونای جدید می‌شود، در آفریقایی‌ها و شرق آسیا بسیار نادر است و 9% آمریکایی‌های دارای ریشه‌های مخلوط و 16% اروپایی‌ها و 50% جنوب آسیا این زنجیره را دارند؛ در حالی که می‌بینیم این زنجیرۀ ژنتیکی مهم به‌صورت شایع در بنگلادشی‌ها هست؛ به‌طوری که 63% از ملت بنگلادش حداقل یک نسخه از آن را دارند. توزیع زنجیرۀ ژنتیکی بین انسان‌ها ممکن است برخی ملاحظات را تفسیر کند. برای نمونه تفسیر می‌کند چرا در آمریکا احتمال مرگ افراد دارای ریشه‌های بنگلادشی، با ویروس، دو برابر احتمال مرگ دیگر مردم است. طبیعتاً توزیع این زنجیرۀ ژنتیکی، آماری غیرقابل تفسیر را هم باقی می‌گذارد؛ مثلاً بر اساس پژوهش‌ها می‌بینیم این زنجیرۀ ژنتیکی در اروپایی‌ها بیشتر از آفریقایی‌هاست؛ ولی جدیداً دیده‌ایم آمریکایی‌های با ریشۀ آفریقایی پنج‌برابر بیشتر از اروپایی‌ها مبتلا می‌شوند. مشخص است نیروی قدرتمند دیگری در این میان نقش دارد. عموماً مواد ژنتیکی نئاندرتال که آن را به‌طور شایع در ساکنان جنوب آسیا می‌بینیم، در ساکنان شرق آسیا هم شاهدیم و مواد ژنتیکی نادر در ساکنان جنوب آسیا را به همین ترتیب در ساکنان شرق آسیا هم اندکی می‌بینیم؛ ولی این زنجیرۀ ژنتیکی مشخصاً در جنوب آسیا شایع و در شرق آسیا نادر است. این الگوی شگفت در توزیع را می‌توان این‌طور تفسیر کرد که انتخاب طبیعی، این زنجیرۀ ژنتیکی را در جنوب آسیا برتری داده، ولی در شرق آسیا برتری نداده است. تا امروز چند فرضیه وجود دارد که شاید این زنجیرۀ ژنتیکی را در جنوب آسیا برتری داده است؛ زیرا به دستگاه ایمنی در رویارویی با برخی بیماری‌های قدیمی کمک می‌کند، ولی در رویارویی با ویروس کرونای جدید، احتمال مرگ فرد را در زمان ابتلا به این ویروس افزایش می‌دهد و نیز باعث عوارض شدید احتمالی می‌شود. (تقویت سیستم ایمنی، هرچند در نگاه اول جذاب و مفید به‌نظر می‌رسد، ولی گاهی باعث افزایش واکنش زیان‌بار سیستم ایمنی در برابر عامل بیماری‌زا می‌شود. واکنش شدید سیستم ایمنی، امروز به‌عنوان یک عامل مهم در افزایش عوارض و مرگ‌ با کرونا مطرح است) . همچنین ممکن است ساکنان شرق آسیا در گذشته به‌صورت مکرر در معرض ویروس کرونا بوده باشند و این زنجیرۀ ژنتیکی، امروز در میان آن‌ها شایع نباشد. باید پژوهش‌های بیشتری دربارۀ آنچه این زنجیرۀ ژنتیکی به‌طور مشخص ایجاد می‌کند انجام شود تا بفهمیم چرا این زنجیره را در برخی مناطق جهان به‌طور شایع می‌بینیم، و بفهمیم ویروس کرونای جدید چگونه فرد را با آن سندرم‌ها مبتلا می‌کند و می‌توانیم بر آن پیروز شویم. بسیار خوب! خلاصۀ مطلب چیست؟ تاریخ تکاملی بشریت هر روز به روش‌های مختلفی بر سلامت ما تأثیر می‌گذارد؛ مثلاً برای ما تفسیر می‌کند که چرا همیشه به شکر و چربی علاقه‌مند هستیم، حتی وقتی احساس سیری می‌کنیم! چرا حساسیت و برخی بیماری‌های همه‌گیری در برخی کشورها شایع‌تر است. چرا می‌بینیم بیماری کم‌خونی در برخی افراد با ریشه‌های مشترک شایع است. این پژوهش جدید دربارۀ خطر ابتلا به ویروس کرونای جدید و نحوۀ پاسخ آن به مواد ژنتیکی ما از نئاندرتال صرفاً نمونۀ جدیدی است که نشان می‌دهد انسان نتیجۀ تاریخ پیچیده‌ای از تکامل است و ما هنوز نشانه‌های آن را در خود داریم و می‌تواند به ما کمک کند راه‌حل‌هایی برای مشکلات تندرستی پیدا کنیم. عوامل پیدایش کووید۱۹ ویروس جدید کرونا، تأییدی دیگر بر دگرگونش حیات امروز ما در پاندِمی کُوویدـ19 به سر می‌بریم و سؤالی ذهن ما را متوجه خود می‌کند که این ویروس جدید چگونه به وجود آمده است؟ آیا قبلاً بوده است و جدیداً آن را کشف کرده‌ایم؟! ناگهانی از عدم توسط خداوند برای انذار مردم خلق شده است؟! یا شاید دست‌ساز بشر است؟! این گمانه‌زنی‌ها در بین مردم بسیار رایج است؛ اما در این مقاله می‌خواهیم به دور از تعصبات و با ارائۀ شواهد، پاسخی علمی و معقول به این سؤال بدهیم. آنچه در آن اختلافی نیست این مسئله است که ما امروز با ویروسی روبه رو هستیم که تاکنون نمی‌شناختیم و متفاوت از ویروس‌های قبلی است. ویروس جدید کرونا از خانوادۀ ویروس‌های کروناست. اندازۀ متوسط قطر خانوادۀ ویروس‌های کروی کرونا حدود ۱۲۵‌نانومتر است و دارای پوشش ویروسی و ژنوم بزرگ از نوع RNA تک‌رشته‌ای مثبت هستند. این ویروس‌ها بین انسان و حیوان مشترک بوده و از انواع گوناگون حیوانات از قبیل شتر، گربه زَباد و احتمالاً خفاش به انسان منتقل می‌شوند. ویروس‌های کرونا بین حیوانات در سراسر جهان شایع هستند و در پستانداران و پرندگان یافت می‌شوند؛ اما تنها تعداد معدودی از آن‌ها بر انسان تأثیر می‌گذارند؛ زیرا گیرنده‌های سلول‌های ما فقط به تعداد کمی از پروتئین‌های سطحی این ویروس‌ها واکنش می‌دهند؛ ازاین‌رو همۀ آن‌ها توانایی آلوده‌کردن انسان را ندارند. انواع ویروس‌های کرونای انسانی (یعنی ویروس‌هایی از خانوادۀ کرونا که توانایی آلوده‌کردن انسان را دارند)، عبارت‌اند از: 1. E229 2. NL63 3. OC43 4. HKU1 چهار ویروس فوق بین جوامع بشری شایع بوده و علت بیماری‌های خفیف تا متوسطی هستند که دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر می‌کنند. و سه گونۀ نادر که باعث عوارض شدیدتری می‌شوند عبارت‌اند از: 5. MERS-CoV 6. SARS-CoV 7. SARS-CoV-2 ویروس جدید کرونا یعنی سارس کرونا 2 (SARS-CoV-2)، هفتمین ویروس تاج‌دار انسانی است که شناخته شده است؛ همان ویروسی که عامل پاندِمی کُوویدـ19 است و تاکنون [1] جان 1،699،230 نفر را در کرۀ زمین گرفته. تا اینجا دانستیم که ویروس جدید کرونا شبیه هیچ‌کدام از شش نوع قبلی ویروس‌های کرونای انسانی نیست؛ پس یک ویروس جدید است. برای منشأ ایجاد آن فرضیه‌های مختلفی را می‌توان ارائه داد: 1. ایجاد ناگهانی توسط خدا برای انذار؛ 2. ایجاد ناگهانی و تصادفی توسط طبیعت؛ 3. ایجاد توسط بشر به‌عنوان یک سلاح بیولوژیک؛ 4. موجود بوده و تازه کشف شده است؛ 5. ایجاد‌شدن طی تکامل حیات به‌صورت طبیعی. فرض اول فرض اول که می‌گوید توسط خدا به‌صورت دفعی (نه تکاملی)، جهت انذار بشر ایجاد شده است باطل است و دکتر علاء‌السالم در صفحۀ فیس‌بوک خود در‌این‌باره نوشتند: «آیا عاقلانه است که خداوند سبحان ـ‌همان پروردگار مهربانی که هیچ‌کس نمی‌تواند رحمت او را درک کندـ کسی از مخلوقات خود را عذاب دهد؟ ... سید احمدالحسن می‌فرماید: انسان با اعمال خود درب‌های عذاب را به‌روی خود می‌گشاید؛ مسئله اسباب و مسببات است و خداوند با نزول عذاب به این صورت که به‌طور مستقیم آن را انجام دهد هیچ ارتباطی ندارد؛ بلکه آن درست مانند باران است که اگر اسباب آن حاصل شود باران نازل می‌شود. بنابراین مردم آن را نازل كرده‌اند و تمام آنچه خداوند متعال انجام می‌دهد این است که می‌تواند مانع آن شود یا جلوی آن را بگیرد و این نیاز به معجزه دارد و معجزات نیز به‌طور تصادفی و بی‌دلیل اتفاق نمی‌افتد ... .» [2] بنابراین علت شیوع ویروس جدید کرونا، خدا نیست؛ بلکه خود ما هستیم که با وضع قوانین ناقص که در آن حقوق حیوانات و ... لحاظ نشده است، سبب شیوع این همه‌گیری‌شده‌ایم. پس اگرچه خداوند قادر مطلق است و توانایی ایجاد این ویروس‌ها را دارد اما حکمت و رحمت خدا مانع این کار است. فرض دوم در فرض دوم ذکر شده است که این ویروس جدید به‌صورت تصادفی به‌یک‌باره بدون الگوی قبلی ایجاد شده است! این فرض نیز باطل است؛ زیرا احتمال پدیدآیی این ویروس به‌صورت تصادفی بسیار بسیار کم است تا جایی که می‌توانیم برابر صفر در نظر بگیریم. فرض سوم فرض سوم یعنی تئوری توطئه یا سلاح‌های بیولوژیک ساختۀ بشر نیز تائید نیست. به‌طور خلاصه دربارۀ این فرض می‌توان گفت مدرک معتبری دال بر ساخت این ویروس توسط انسان به‌عنوان سلاح بیولوژیکی یا شیوع اتفاقی آن از یک آزمایشگاه وجود ندارد. حتی اگر ویروس کرونا بر اثر دست‌کاری ژنتیکی توسط بشر ایجاد شده باشد، اثبات علمی آن به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. فرض چهارم فرض چهارم که می‌گوید این ویروس از قدیم بوده است و تازه کشف شده است نیز باطل است؛ زیرا ویروس موجودی بی‌جان است و پس از گذشت بازۀ زمانی محدود، توسط سیر قهقرایی افزایش آنتروپی، تجزیه، واپاشی و نهایتاً نابود می‌شود؛ همان ‌طور که سایر ذرات پس از مدتی از بین می‌روند و جاوید و باقی نیستند. مضاف بر آن، ویروس بدون آنکه درون بدن موجود میزبان باشد نمی‌تواند تکثیر شود و محکوم به نابودی و انقراض است. اینکه می‌گوییم این ویروس را تازه کشف کرده‌ایم، یعنی تاکنون در بدن موجودات زنده، به‌خصوص انسان آن را مشاهده نکرده‌ایم؛ پس ناگزیر در این مدت باید بیرون از بدن انسان بوده باشد و این عدم دسترسی ویروس به سلول، برابر است با نابودی. بنابراین چهار فرض اول هیچ‌کدام تأیید نیست و تنها فرضی که باقی می‌ماند و دانشمندان نیز بر آن صحه گذاشته‌اند فرض تکامل‌یافتن ویروس جدید کرونا از ویروس‌های کرونای قبلی است. فرض پنجم ویروس جدید کرونا، جهش‌یافتۀ ویروس سارس قدیم است (تقریباً 79.6 درصد با ویروس سارس شباهت ژنتیکی دارد) [3] که نتیجه نقل‌وانتقال ویروس‌های جهش‌یافته بین انسان و حیوان است؛ و از بازار محلی ووهان به انسان منتقل شد [4] و مثل سارس توانایی انتقال بین انسان‌ها را دارد. یعنی این ویروس یا مستقیماً از ویروس‌های کرونای انسانی قبلی تکامل یافته است یا از ویروس‌های کرونای حیوانی تکامل یافته است و سپس توانایی آلوده‌سازی انسان را به دست آورده است. فرض دوم محتمل‌تر است؛ به‌دلیل اشتراک ژنی بیشتر ویروس جدید با ویروس‌های کرونای خفاش و پانگولین. آنالیز فیلوژنتیکی نشان داده است که ویروس جدید کرونای انسانی با دو ویروس کرونای شبه‌سارس خفاشی به‌نام‌های bat-SL-CoVZC45 و bat-SL-CoVZXC21 در ارتباط نزدیکی است (87.9 درصد شباهت). [5] آنالیز فیلوژنتیکی همچنین نشان می‌دهد که ویروس جدید کرونا با ویروس کرونای در گردش در خفاش‌های نعل‌اسبی مشابه است (98.7 درصد شباهت نوکلئوتیدی با ژن پلیمراز سویۀ ویروس کرونای خفاشی BtCoV/4991). [6] این یافته‌ها نشان می‌دهد این ویروس‌های کرونای خفاشی و ویروس جدید کرونای انسانی، به‌دلیل شباهت ژنتیکی،دارای یک جد مشترک هستند. همچنین طی آنالیزهای انجام‌شده، میزان بتا‌کروناویروس‌های مثبت [7] در پانگولین‌ها در تعداد معدودی از نمونه‌های گرفته‌شده، حدود 70‌درصد بوده است [8] و نیز ویروس‌های کرونای یافت‌شده در پانگولین، شباهت نوکلئوتیدی زیادی (حدود 99%) به نمونۀ جدید انسانی داشته‌اند. [9] همچنین این حیوان در برخی از بازار حیوانات وحشی خریدوفروش می‌شود و بازارهای حیوانات (مخصوصاً حیوانات وحشی)، شرایط ایدئالی را برای انتقال عامل بیماری‌زا از یک گونه به گونۀ دیگر از جمله انسان‌ فراهم می‌کند. ازاین‌رو، این فرض وجود دارد که ویروس‌ها قبل از رسیدن به بدن انسان بین خفاش و پانگولین مبادلۀ ژنتیکی داشته‌اند و پانگولین حد واسط میزبان بین خفاش و انسان بوده است. بنابراین آنچه به‌طور قطعی می‌دانیم این است که ویروس جدید کرونا تکامل‌یافتۀ انواع قبلی است؛ اما در خصوص مسیر دقیق تکاملی که طی کرده است گمانه‌زنی‌ها همچنان ادامه دارد. پی‌نوشت‌ها: [1]- 22 December 2020 https://covid19.who.int [2]- دکتر علاء السالم، 22 مارس 2020. https://v.gd/8rcwaF [3]-www.nature.com/articles/s41586-020-2012-7 [4]- اولین گزارش از ویروس جدید کرونا در 31 دسامبر 2019 در ووهان چین ثبت شد. [5]-www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32020836 [6]- www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7033720 [7]- ویروس کرونای جدید انسانی نیز از نوع بتا و مثبت است. [8]-China Focus: Pangolins A Potential Intermediate Host Of Novel Coronavirus: Study. Xinhuanet. Accessed February 7, 2020, at www.xinhuanet.com/english/202002/07/c_138764153.htm [9]- همان