به نام – الله – مبداء و معدن بی نهایت چهارشنبه15خرداد1398/1شوال1440/ 5ژوئن2019/شماره74/4 صفحه سردبیر – بازگشت به فطرت – در شریعت اسلام، اولین روز ماه شوال به عنوان عید فطر و جشن بازگشت به فطرت معین شده است؛ زیرا مسلمانان روزه دار در طول ماه رمضان با ارتباط های پی درپی با خداوند متعال و استغفار از گناهان، به تصفیۀ روح و جان خویش همت گماشتند و از تمام آلودگی های ظاهری و باطنی که برخلاف فطرت آن هاست، خود را پاک کردند و به فطرت واقعی خود برگشتند. امیر مؤمنان علی(ع) نیز از همین زاویه به عید فطر می نگرد و با اشاره به روز عید می فرماید: این (عید فطر) عید کسی است که خداوند روزه اش را پذیرفته و نمازش را ستوده است و هرروز که خدا را نافرمانی نکند، آن روز عید است. » (نهج البلاغه، حکمت 428 ) بلی، عید، روز ترک گناه و فاصله گرفتن از زشتی ها و پلیدی ها و روز غلبه بر شیاطین است. عید فطر روز بازگشت به فطرت است. این معنا را می توان از لغت «عید فطر » هم متوجه شد؛ چراکه «عید » به معنای بازگشت و «فطر » به معنای «فطرت و طبیعت » است. مسلمانان در این روز در اثر یک ماه ضیافت و مهمانی خداوند به صفای باطن دست یافته و در حقیقت، شخصیت واقعی خویش را بازیافته اند. آری، فطرت پاک انسان در طول سال در اثر غبارهای جهل و نادانی و غفلت، به انواع گناهان و معصیت ها مبتلا و از حقیقت خود دور می شود و در نتیجه در ورطۀ خودفراموشی و خد افراموشی قرار می گیرد؛ اما با فر ارسیدن ماه مبارک رمضان، انسان مسلمان در پرتوی فضای معنوی این ماه و تلاش های خویش، به یک حیات تازه دست می یابد، که می توان آن را «بازگشت به خویشتن » نامید. عید فطر و امام زمان (ع) اگر به دعاهای سفارش شده در ماه رمضان و مخصوصاً روز عید فطر توجه کنیم، درمی یابیم که در اکثر آ نها به امام عصر)عج( توجه ویژه شده است و همۀ آن ها در ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با امام زمان)عج( است. گویا عید فطر، نوعی شکرانه به درگاه خداوند متعال، جهت نعمت ولایت و امامت است. عید فطر شکرگزاری پیوند با امام است و منتظران در این عید اعلام می کنند که تمام بهره مندی من به خاطر وجود امام زمانم است. بزرگداشت عید فطر به این معناست که زندگی من در سایۀ امام عصر)عج( معنا پیدا می کند؛ چراکه در ادعیه و اعمال ماه مبارک رمضان دائماً از امام یاد می کنیم و نوعی حرکت و کوچ به سوی خداوند است. یکی از سفارش های ائمه)ع( قرائت دعای ندبه در روز عید فطر است که نشان از توجه خاص به امام زمان)عج( دارد. همچنین دعایی که هنگام خروج برای نماز عید فطر سفارش شده که بدین شرح است: ( «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی وَلِیِّکَ الْمُنْتَظِر مْرَکَ الْمُنْتَظَرِ لِفَرَجِ أوْلِیَائِکَ اللَّهُمَّ اشْعَبْ بِهِ الصَّدْعَ وَ ارْتُقْ بِهِ الْفَتْقَ و امِتْ بِهِ الْجَوْرَ وَ اظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ وَ زَیِّنْ بِطُولِ بَقَائِهِ الارض ایدْهُ بِنَصْرِکَ وَ انْصُرْهُ بِالرُّعْبِ وَ قَوِّ نَاصِرَهُمْ وَ اخْذُلْ خَاذِلَهُمْ وَ دَمْدِمْ عَلَی مَنْ نَصَبَ لَهُمْ وَ دَمِّرْ عَلَی مَنْ غَشَّهُمْ وَ اقْصِمْ بِهِمْ رُءُوسَ الضَّلَلَةِ وَشَارِعَةَ الْبِدَعِ وَ مُمِیتَةَ السُّنَّةِ وَ اْلمُتَعَزِّزِینَ بِاْلبَاطِلِ وَ اعِزَّ بِهِمُ اْلمُۆْمِنِینَ اذِلَّ بِهِمُ اْلکَافِرِینَ وَ اْلمُنَافِقِینَ وَ جَمِیعَ اْلمُلْحِدِینَ وَ اْلمُخَالِفِینَ فِی مَشَارِقِ الارض وَ مَغَارِبِهَا یَا رْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی جَمِیعِ اْلمُرْسَلِینَ وَ النَّبِیِّینَ اَّلذِینَ بَلَّغُوا عَنْکَ اْلهُدَی وَ اعْتَقَدُوا لکَ اْلمَوَاِثیقَ بالطَّاعَةِ وَ دَعَوُا اْلعِبَادَ إَلیْکَ بالنَّصِیحَةِ وَ صَبَرُوا عَلَی مَا لقُوا مِنَ الاذَی وَ التَّکْذِیبِ فِی جَنْبِکَ اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی ذَرَارِیِّهِمْ و اهْلِ بُیُوتَاتِهِمْ زْوَاجِهِمْ الطَّاهِرَاتِ وَ جَمِیعِ اشْیَاعِهِمْ وَ أتْبَاعِهِمْ مِنَ اْلمُۆْمِنِینَ وَ اْلمُۆْمِنَاتِ وَ اْلمُسْلِمِینَ وَ اْلمُسْلِمَاتِ الاحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الا مْوَاتِ وَ السَّلَمُ عَلَیْهِمْ جَمِیعاً فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی هَذَا اْلیَوْمِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ اللَّهُمَّ اخْصُصْ اهْلَ بَیْتِ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ اْلمُبَاَرکِینَ السَّامِعِینَ اْلمُطِیعِینَ لَکَ اَّلذِینَ اذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهِیرًا بافْضَلِ صَلَوَاِتکَ وَ نَوَامِی بَرَکَاِتکَ وَ السَّلَمُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ رحْمَةُ اللَّهِ وَ برَکَاتُه ». (بحا رالانوار، ج 88 ، ص 17) عید فطر و دعا برای فرج در بخشی از دعای عید فطر در کلام امام سجاد(ع) می خوانیم :( واعِنّی علی جِهاد ِعدوک فی سَبیلِکَ مَعَ وَلیکَ کما قُلْتَ جَلَّ قَوُلکَ «ِانَّ اللّهَ اشْتَری مِنَ اْلمُۆمنینَ اَنْفُسَهُمْ وَ اَمواَلهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ اْلجَنَّةَ یقاِتلونَ فی سبیل اللَّهِ » (توبه، 111 )...اللَّهُمَّ فَاَرِنی ذلِکَ السَّبیلَ حَتَّی اقاِتلَ فیهِ بنَفْسی وَ مالی طَلَبَ رِضاکَ فَاَکُونَ مِنَ اْلفائِزینَ. (صحیفة السجادیة الجامعة، ص 312 ؛ بحارالانوار، ج 88 ، ص « 9) خدایا مرا بر جهاد با دشمنت در راه خودت همراه با ولی ات ]امام زمان[ یاری کن، چنان که خود فرمودی و بزرگ است سخن تو که «در حقيقت، خدا از مؤمنان، جان و مالشان را به ]بهاى[ اينكه بهشت براى آنان باشد، خريده است؛ همان كسانى كه در راه خدا می جنگند... » خدایا پس این راه جهادت را به من نشان بده تا با جان و مال برای رضای تو بجنگم تا اینکه به شهادت برسم و از رستگاران باشم. » دعای نورانی امام مهدی(عج) بعد از نماز صبح روز عید فطر این است: «َاللّهُمَّ إنّی اتَوَجَّهُ إلِیکَ بمُحَمَّدٍ (صَلَّی اللهُ عَلیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم) امامِی وَ بعَلِیِ (عَلَیهِ الصَّلاهُ وَالسَّلام) عَنْ یَمینِی وَ خَلفِی وَ باَئِمَّتِی عَنْ یَسارِیْ استَتِرُوا بهِمْ مِنْ عَذاِبکْ » (تهذی بالأحکام )تحقیق خرسان(، ج 3، ص 140 ) «بارالها! به تو رو می کنم، به واسطۀ محمد(ص) در پیش رویم، و با علی(ع) از سمت راست و پشت سرم، و با دیگر امامانم از سمت چپم؛ با این ها خودم را از عذاب تو می پوشانم (محفوظ می دارم). » این دعا چگونگی عرض حاجت به خداوند متعال را نشان می دهد، اینکه به چه کسانی متوسّل شویم، چه کسانی را شفیع قرار دهیم و از نبوّت آن ها، از رسالت آن ها، از ولایت آن ها، از امامت آن ها، از عصمت آن ها، از حجّت بالغه بودن آن ها مدد بگیریم. کسانی که برای نماز عید می روند، ازآنجا که نماز عید حق ویژۀ امام معصوم است، بر آن هاست که بر این مصیبت غیبت امام، افسوس بخورند و برای تعجیل فرج ایشان بسیار دعا کنند. عمل و اخلاص بسم الله الرحمن الرحیم و الحمد لله رب العالمین بسم الله الرحمن الرحیم و الحمد لله رب العالمین. «و لا حول و لا قوّة الا بالله العلی العظیم » کلم های که از شرّ دشمنانم از انس و جن به آن پناه می جویم، تا روز قیامت با آن نیرو می گیرم و علیه تمامی معاندان و کفّار از اِنس و جن از آن یاری می جویم. خداوند متعال می فرماید:و ما خلقت الجن و اْلا نِسَ إِلّاَ لِيَعْبُدُونِ » (ذاریات، « 56) جن و انس را نيافريده ام، مگر برای پرستش خود » و نفرموده است «مگر برای خوردن! » یا «مگر برای عمل کردن! » و اگر گریزی از عمل کردن و خوردن و نوشیدن وجود ندارد، در این صورت عبادت، نصیبی عظیم تر، بیشتر و بزر گتر باید داشته باشد. خداوند شما را بیامرزد! در خواستن، اعتدال داشته باشید و دنیا مُنتهای همّ و غمتان و نهایت علمتان نباشد. خداوند را آن گونه که شایسته است عبادت کنید تا آخرت از آنِ شما باشد؛ که بازگشت به سوی آن و محل فرود آوردن توشه، در آن است و نیز قرارگاه پس از پایان عمر. پس زندگی فریبتان ندهد و در برابر خداوند مغرور نشوید که خداوند سبحان و متعال شما را مخاطب قرار م یدهد و می فرماید: «ای فرزند آدم، چرا انصاف به خرج نمی دهی؛ من به وسیلۀ نعمت های خود، محبوب تو می شوم و تو به وسیلۀ گناهان در نزد من مبغوض! خیر و رحمت من به سوی تو نازل م یشود و شرّ تو به سوی من بالا می آید و فرشته ای بزرگوار پیوسته در هر شب و روز، عمل قبیحی از تو به من گزارش می دهد. ای فرزند آدم، اگر وصف خود را از دیگری بشنوی و ندانی آن شخص مدنظر، خودت هستی، هرآینه نسبت به چنین فردی خشمگین خواهی شد. (مستدر کالوسائل، ج 11 ، ص 335 ) امام صادق(ع) می فرماید: «هنگامی که رسول خدا مکه را فتح کرد، روی کوه صفا ایستاد و فرمود: ای بنی هاشم، ای فرزندان عبدالمطلب، من رسول خدا ب هسوی شما هستم و بر شما دلسوز و مهربان. نگویید محمد از ماست. به خدا سوگند هی چیک از شما یا غیر شما اولیای من نیستند، مگر باتقوایان. آگاه باشید، اگر روز قیامت، دنیا را بر دوش بکشید و به سویم بیایید، درحالی که مردم، آخرت را با خود حمل می کنند، شما را نخواهم شناخت. آگاه باشید که من عذری بین خودم و شما باقی نگذاشتم و نیز عذری بین خداوند عزّوجل و شما. اعمال من برای من و اعمال شما برای شما خواهد بود. » (بحارالانوار، ج 8، ص 359 ) ای مؤمنان، شکیبایی کنید و ایستادگی ورزید و بر کارها مواظبت داشته و امیدوار به خداوند سبحان و متعال باشید. باید رضای شما برای خدا و خشمتان برای خداوند باشد، و دوس تداشتنتان برای خدا و دشمنی تان به خاطر خدا باشد. بر کفّار سخت بگیرید و با یکدیگر مهربان باشید و در راه خدا سرزنش سرزنشگر ناامیدتان نکند. به «کلمة الله » پناه جویید که هرکدام از شما هزار تن خواهد شد و اگر کوه ها متلاشی شود، از فرمان خداوند سبحان و متعال و جهاد در راه او دست نخواهد کشید. ]بی تردید[ خداوند یار و یاور شماست و شیطان (لعنه الله) یار و یاور دشمنانتان، و هنگامی که دو گروه را ببیند به عقب بازخواهد گشت و جمعیتشان پراکنده خواهد شد و پشت می کنند و خواهند گریخت؛ ان شاءالله و به نیرو و قوت خداوند واحد قهار! انتهای صبرتان جَزَع و اندوه نباشد و نهایت امیدواریتان به یأس و ناامیدی نرسد که در دنیا و آخرت زیان کار خواهید شد؛ که این همان «زیان آشکار » (خسران مبین) است خداوند کسی که آل محمد را با جسمش یاری دهد، بیامرزد، و اگر نتوانست با زبانش و اگر نتوانست با قلبش که پایین ترین حدّ ایمان است. انيّ تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ باللهِ وَ هُمْ بالْاخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ * وَ اتَّبَعْتُ مِلَّةَ آَبائِي إْبرَاهِيمَ وَ إسْحَاقَ وَ يَعْقُوبَ مَا كَانَ لنَا ان نُّشْرِكَ بِاللهِ مِن شَيْءٍ ذَلِكَ مِن فَضْلِ اللهِ عَلَيْنَا وَ عَلَى النَّاسِ وَ لَكِنَّ ا كْثَرَ النَّاسِ لا يَشْكُرُونَ » (یوسف، 37 و « 38) من کیش و آیین مردمی را که به خدای يکتا ايمان ندارند و به روز قيامت کافرند، ترک کرده ام * من پيرو کيش پدرانم، ابراهيم و اسحاق و يعقوب هستم و ما را نَسِزد که هیچ چیز را شريک خدا قرار دهيم. اين فضيلتی است که خدا بر ما و بر مردم ديگر ارزانی داشته است ولی بيشتر مردم ناسپاس اند .» (سید احمدالحسن(ع) ، مقدمۀ متشابهات، ج 2) سرشت پاک فطرت واژۀ «فطر » از فطرت گرفته شده و به معنای سرشت است؛ بنابراین عید فطر یعنی بازگشت به فطرت و سرشت. بازگشت از این نظر که آیا رابطۀ ما با فطرت پاک انسانی به طور صحیح برقرار است یا نه؟ روح و فطرت پاکی که خداوند به ما عطا کرده و بر اثر حجاب های جهل و انحراف و گناه، زنگار بر آن نشسته، آیا در کلاس ماه رمضان زنگارهای آن زدوده شد ه اند؟ که اگر چنین است باید ابتدای نجات و آغاز پیروزی بر طاغوت نفس را در نماز عید فطر اعلام بداریم و جشن بگیریم. به این صورت که آنچه را در ماه رمضان آموخته و در راه خودسازی و بهسازی به کار برده ایم ابراز بداریم، نه تنها با کلمات و حرکات، بلکه در قلب و درون، با تمام وجود و احساس، و با شعار آمیخته با شعور و فریاد برون و درون که: «الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر و لله الحمد والحمدلله علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا « » خدا بزرگ تر از آن است که توصیف شود. آری چنین است. معبودی جز خدای یکتا و ب یهمتا نیست و خدا بزرگ تر از آن است که وصف شود. حمد و سپاس، مخصوص ذات پاک خداست. به این دلیل که ما را در راستای پا کسازی و بهسازی هدایت کرده است؛ و شکر او را که جمعیت ما و امت ما را برترین جمعیت و امت قرار داده است. » رمضان به انتها رسید و مسلمانان در مکتب رمضان و روزه، در پرتوی آیات قرآن و نیایش ها و تقویت صبر و اراده، پس از فراگیری و آموزش، به خودسازی پرداخته اند. اینک جشن می گیرند که از راه پر از مانع جهاد اکبر، با گام های استوار عبور کرده و به مقصود رسیده اند. برای انسان، بازگشت به خویشتن، فرا رسیدن بهار معنویت است؛ مانند درختانی که پس از گذران زمستان سرد، به بهار رسیده و در مسیر رشد و طراوت و تازگی قرار گرفته اند. به راستی چه عیدی شیرین تر و چه پیروزی و فتحی شکوهمندتر از بازگشت به خویشتن و غلبه بر طاغوت نفس اماره؟ که فطرت را زیر پای سهمگین خود منکوب کرده است. "" لتُسْألُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيم » (تکاثر، 8) «آنگاه شما در آن روز از نعمت ها بازخواست خواهید شد .»همان گونه که از اهل بیت(ع) روایت شده است، منظور از نعمت ها محمد و آل محمد(علیهم السلام) هستند. ( بحا رالانوار، ج 7،ص 272 ) بازخواست دربارۀ آ نها در روز قیامت به خاطر شأن و منزلت عظیم آن ها نسبت به انبیا و فرستادگان پیش از خودشان است. انبیا و فرستادگان و محمد و آل محمد(علیهم السلام) انواری هستند که راه را برای امّت های خویش روشن ساختند؛ به وسیلۀ آ نها راه خداوند سبحان و متعال شناخته می شود و با سیره و اسلوب و حکمت و سخنان و کِردار آن ها، حق از باطل متمایز می شود، و محمد و آل محمد(ع) نور خداوند سبحان و متعال هستند. آن ها چون خورشیدهایی هستند که راه را برای این امّت اسلامی روشن کردند؛ ولی با کمال تأسّف امّت از آن ها روی برگردانید و به سیره و روش آ نها اقتدا نکرد؛ اما بقیۀ انبیا و فرستادگان، همانند شمع هایی بودند که راه را برای امّت های خود روشن ساختند و از همین رو خداوند سبحان و متعال هشدار می دهد که از این امّت دربارۀ محمد و آل محمد(علیهم السلام) بازخواست خواهد کرد. راهی که با شمع هایی روشن می شود همانند راهی نیست که با خورشیدها روشن می شود؛ و آن کس که سرگردان می شود و راهش را گم می کند، درحالی که این راه با خورشیدهای روشن و تابان روشن شده، سزاوارتر است به اینکه مورد حساب و عتاب قرار گیرد و سپس مجازات شود. از امیرالمؤمنین)(ع) دربارۀ کسانی که نعمت خدا را به کفر تبدیل کردند پرسیده شد. آن حضرت فرمود: «آن ها را در بد یهایشان واگذارید؛ آن ها قریش هستند. » (بحا رالانوار، ج 10 ، ص 124 ) در زمان رسول خدا (ص) قریش کسانی بودند که پیرامون کعبه در ام القرای مکه زندگی می کردند و در زمان قائم، قریش کسانی هستند که پیرامون ضریح امام علی(ع) در ام القرای این زمان یعنی نجف، زندگی می کنند. از جمله قریشیان این زمان، برخی علمای دین هستند؛ همان هایی که قائم(ع) پانصد تَن از آنها را پیش می آورد و گردن می زند و این کار را شش مرتبه تکرار می کند؛ هما نطور که در روایت از اهل بیت(ع) آمده است. ] 1[ در روایت آمده است که قائم، شهر نجف را فتح می کند، هما نطور که شهر مکه با قهر و شمشیر فتح شد، و جنگجویانش را به قتل می رساند، و قائم(ع) در نجف آ نقدر می کشد تا خداوند راضی و خشنود شود؛هما نگونه که در روایت اهل بیت آمده است. ] 2[