وَ عَنْ‌ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ غَالِبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِي خُطْبَةٍ لَهُ يَذْكُرُ فِيهَا حَالَ الْأَئِمَّةِ ع وَ صِفَاتِهِمْ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَوْضَحَ بِأَئِمَّةِ الْهُدَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّهِ‌ ص عَنْ دِينِهِ وَ أَبْلَجَ بِهِمْ عَنْ سَبِيلِ مِنْهَاجِهِ وَ فَتَحَ لَهُمْ عَنْ بَاطِنِ يَنَابِيعِ عِلْمِهِ‌ فَمَنْ عَرَفَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ ص وَاجِبَ حَقِّ إِمَامِهِ وَجَدَ طَعْمَ حَلَاوَةِ إِيمَانِهِ وَ عَلِمَ فَضْلَ طَلَاوَةِ إِسْلَامِهِ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى نَصَبَ الْإِمَامَ عَلَماً لِخَلْقِهِ وَ جَعَلَهُ حُجَّةً عَلَى أَهْلِ طَاعَتِهِ‌  أَلْبَسَهُ اللَّهُ تَاجَ الْوَقَارِ وَ غَشَّاهُ مِنْ نُورِ الْجَبَّارِ يَمُدُّ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاءِ  لَا يَنْقَطِعُ عَنْهُ مَوَادُّهُ وَ لَا يُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ إِلَّا بِجِهَةِ أَسْبَابِهِ وَ لَا يَقْبَلُ اللَّهُ‌ الْأَعْمَالَ لِلْعِبَادِ إِلَّا بِمَعْرِفَتِهِ فَهُوَ عَالِمٌ بِمَا يَرِدُ عَلَيْهِ مِنْ مُشْكِلَاتِ الدُّجَى‌  وَ مُعَمَّيَاتِ السُّنَنِ وَ مُشْتَبِهَاتِ الْفِتَنِ‌ فَلَمْ يَزَلِ اللَّهُ تَعَالَى يَخْتَارُهُمْ لِخَلْقِهِ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ ع مِنْ عَقِبِ كُلِّ إِمَامٍ فَيَصْطَفِيهِمْ كَذَلِكَ وَ يَجْتَبِيهِمْ‌ وَ يَرْضَى بِهِمْ لِخَلْقِهِ وَ يَرْتَضِيهِمْ لِنَفْسِهِ‌  كُلَّمَا مَضَى مِنْهُمْ إِمَامٌ نَصَبَ عَزَّ وَ جَلَّ لِخَلْقِهِ إِمَاماً عَلَماً بَيِّناً وَ هَادِياً مُنِيراً  وَ إِمَاماً قَيِّماً وَ حُجَّةً عَالِماً أَئِمَّةً مِنَ اللَّهِ‌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ‌ حُجَجُ اللَّهِ وَ دُعَاتُهُ وَ رُعَاتُهُ عَلَى خَلْقِهِ‌  يَدِينُ بِهُدَاهُمُ الْعِبَادُ وَ تَسْتَهِلُّ بِنُورِهِمُ الْبِلَادُ وَ يَنْمُو بِبَرَكَتِهِمُ التِّلَادُ جَعَلَهُمُ اللَّهُ حَيَاةً لِلْأَنَامِ وَ مَصَابِيحَ لِلظَّلَامِ وَ مَفَاتِيحَ لِلْكَلَامِ وَ دَعَائِمَ لِلْإِسْلَامِ جَرَتْ بِذَلِكَ فِيهِمْ مَقَادِيرُ اللَّهِ عَلَى‌ مَحْتُومِهَا  فَالْإِمَامُ هُوَ الْمُنْتَجَبُ الْمُرْتَضَى وَ الْهَادِي الْمُجْتَبَى‌ وَ الْقَائِمُ الْمُرْتَجَى اصْطَفَاهُ اللَّهُ بِذَلِكَ وَ اصْطَنَعَهُ عَلَى عَيْنِهِ‌ فِي الذَّرِّ حِينَ ذَرَأَهُ وَ فِي الْبَرِيَّةِ حِينَ بَرَأَهُ‌  ظِلًّا قَبْلَ خَلْقِهِ نَسَمَةً عَنْ يَمِينِ عَرْشِهِ مَحْبُوّاً بِالْحِكْمَةِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَهُ‌ اخْتَارَهُ بِعِلْمِهِ وَ انْتَجَبَهُ لِطُهْرِهِ‌ بَقِيَّةً مِنْ آدَمَ وَ خِيَرَةً مِنْ ذُرِّيَّةِ نُوحٍ وَ مُصْطَفًى مِنْ آلِ إِبْرَاهِيمَ وَ سُلَالَةً مِنْ إِسْمَاعِيلَ وَ صَفْوَةً مِنْ عِتْرَةِ مُحَمَّدٍ ص لَمْ يَزَلْ مَرْعِيّاً بِعَيْنِ اللَّهِ‌ يَحْفَظُهُ بِمَلَائِكَتِهِ‌ مَدْفُوعاً عَنْهُ وُقُوبُ الْغَوَاسِقِ وَ نُفُوثُ كُلِّ فَاسِقٍ مَصْرُوفاً عَنْهُ‌ قَوَارِفُ السُّوءِ مُبَرَّأً مِنَ الْعَاهَاتِ‌  مَحْجُوباً عَنِ الْآفَاتِ مَعْصُوماً مِنَ الزَّلَّاتِ مَصُوناً مِنَ الْفَوَاحِشِ كُلِّهَا مَعْرُوفاً بِالْحِلْمِ وَ الْبِرِّ فِي يَفَاعِهِ‌  مَنْسُوباً إِلَى الْعَفَافِ وَ الْعِلْمِ وَ الْفَضْلِ عِنْدَ انْتِهَائِهِ مُسْنَداً إِلَيْهِ أَمْرُ وَالِدِهِ صَامِتاً عَنِ الْمَنْطِقِ فِي حَيَاتِهِ فَإِذَا انْقَضَتْ مُدَّةُ وَالِدِهِ وَ انْتَهَتْ بِهِ مَقَادِيرُ اللَّهِ إِلَى مَشِيَّتِهِ وَ جَاءَتِ الْإِرَادَةُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فِيهِ إِلَى مَحَبَّتِهِ‌ وَ بَلَغَ مُنْتَهَى مُدَّةِ وَالِدِهِ ع فَمَضَى صَارَ أَمْرُ اللَّهِ إِلَيْهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ قَلَّدَهُ اللَّهُ دِينَهُ وَ جَعَلَهُ الْحُجَّةَ عَلَى عِبَادِهِ وَ قَيِّمَهُ فِي بِلَادِهِ وَ أَيَّدَهُ بِرُوحِهِ وَ أَعْطَاهُ عِلْمَهُ وَ اسْتَوْدَعَهُ سِرَّهُ وَ انْتَدَبَهُ لِعَظِيمِ أَمْرِهِ‌ وَ أَنْبَأَهُ فَصْلَ بَيَانِ عِلْمِهِ‌ وَ نَصَبَهُ عَلَماً لِخَلْقِهِ وَ جَعَلَهُ حُجَّةً عَلَى أَهْلِ عَالَمِهِ وَ ضِيَاءً لِأَهْلِ دِينِهِ وَ الْقَيِّمَ عَلَى عِبَادِهِ رَضِيَ اللَّهُ بِهِ إِمَاماً لَهُمْ اسْتَحْفَظَهُ عِلْمَهُ وَ اسْتَخْبَاهُ حِكْمَتَهُ وَ اسْتَرْعَاهُ لِدِينِهِ‌ وَ أَحْيَا بِهِ مَنَاهِجَ سَبِيلِهِ وَ فَرَائِضَهُ وَ حُدُودَهُ فَقَامَ بِالْعَدْلِ عِنْدَ تَحَيُّرِ أَهْلِ الْجَهْلِ وَ تَحْيِيرِ أَهْلِ الْجَدَلِ‌  بِالنُّورِ السَّاطِعِ وَ الشِّفَاءِ الْبَالِغِ‌  بِالْحَقِّ الْأَبْلَجِ وَ الْبَيَانِ اللَّائِحِ‌ مِنْ كُلِّ مَخْرَجٍ عَلَى طَرِيقِ الْمَنْهَجِ الَّذِي مَضَى عَلَيْهِ الصَّادِقُونَ مِنْ آبَائِهِ ع فَلَيْسَ يَجْهَلُ حَقَّ هَذَا الْعَالِمِ إِلَّا شَقِيٌّ وَ لَا يَجْحَدُهُ إِلَّا غَوِيٌّ وَ لَا يَدَعُهُ إِلَّا جَرِيٌّ عَلَى اللَّهِ‌. اسحاق بن غالب از امام صادق ع روايت مى‌كند در خطبه‌اى از آن حضرت كه در آن، حال امامان عليهم السّلام و صفات ايشان را بيان مى‌فرمايد [پس فرمود]: همانا خداى تعالى به وسيله امامان هدايت عليهم السّلام از خاندان پيامبرش ص دينش را آشكار فرمود و از راه روشن خود به وسيله ايشان پرده برداشت و براى آنان از درون سرچشمه‌هاى دانش خود درى گشود، پس از امّت محمّد ص هر كه حقّ واجب امام‌ خود را بشناسد مزه شيرينى ايمان خود را دريافت خواهد كرد و حسن اسلامش را خواهد شناخت، زيرا كه خداى تعالى امام را به عنوان نشانه‌اى براى خلق خود گماشته است و او را حجّتى بر فرمانبردارى خود قرار داد و تاج وقار بر او پوشانيد و از نور جبّاريت خويش او را در پوشيد و وسيله و سببى ميان او و عالم بالا به منظور ارتباط برقرار ساخت كه موادّش از او بريده نمى‌شود و بدان چه در نزد خدا است كسى را دسترس نيست مگر از راه اسباب او، و خداوند اعمال بندگان را جز با شناخت امام نمى‌پذيرد، پس او به آنچه از مشكلات تاريك و سنّتهاى پوشيده و مخفى و فتنه‌هائى كه به اشتباه مى‌افكند به او مى‌رسد آگاه است، و همواره خداوند آنان را (پيشوايان را) براى خلق خود از فرزندان حسين عليهم السّلام از پس هر امامى (يكى پس از ديگرى) اختيار مى‌كند و اين چنين آنان را بر مى‌گزيند و انتخاب مى‌كند و براى رهبرى خلق خود ايشان را برگزيده است و آنان را براى خويشتن پسنديده است، هر گاه امامى از ايشان وفات يابد خداى عزّ و جلّ براى خلق خود امامى ديگر مى‌گمارد تا نشانه‌اى آشكارا باشد و راهنمائى نوربخش و امامى پابرجا و عهده‌دار امور و حجّتى دانا، آنان پيشوايانى هستند از جانب خدا كه به حقّ راه مى‌نمايند و حقّ گرايند، حجّت‌هاى خدايند [و دعوت‌كنندگان او] و حافظان و حاميان او بر بندگانش، و بندگان به پيروى از سيره و روش ايشان ديندارى كنند و با نور ايشان شهرها (سرزمين‌ها) روشنى مى‌يابد و به‌ بركت آنان آثار ديرينه رشد مى‌يابد (تجديد رونق و بازسازى مى‌گردد) خداوند آنان را مايه زندگى مردم و چراغهائى براى تاريكى [و كليدهاى سخن‌] و ستونهاى اسلام قرار داده است، قلم تقدير تغييرناپذير الهى بدين گونه در باره ايشان جريان يافت (كه چنين باشند). پس امام همان برگزيده‌اى است كه مورد انتخاب خداى واقع شده است و راهنماى برگزيده و همان زمامدار باشد كه مورد آرزو و اميد همگان است، خداوند او را به همين خاطر برگزيده و هنگامى كه در عالم ارواح او را آفريد و نيز در عالم اجساد كه پيكرش را بوجود آورد زير نظر خود او را ساخت. او قبل از خلقتش به صورت انسانى سايه‌اى در جانب راست عرش خدا بوده و در علم نهانى خداوند حكمت به او داده شده بود، خداوند او را با علم خويش برگزيد و به خاطر پاكيش اختيار فرمود، او يادگار آدم و برگزيده از ميان ذريّه نوح و اختيار شده از تبار ابراهيم ع و چكيده‌اى از نسل اسماعيل ع و خلاصه‌اى از عترت محمّد ص است، همواره مورد توجّه خاصّ خداوند بوده و هست و او را به وسيله فرشتگانش نگهدارى مى‌كند، پيش آمدهاى ناگوار شبهاى تيره و دميدن هر فاسقى از او دفع مى‌گردد، تهمتهاى ناروا به او اصابت نمى‌كند و از بيماريها دور و از آفتها در پرده داشته و پوشيده [و معصوم از لغزشها] و در امان از همه كردارهاى زشت و ناپسند است، از آغاز رشد يافتنش به شكيبائى و نيكوكارى شناخته شده و در پايان عمرش به پاكدامنى و دانش و فضل منصوب است. امر امامت پس از پدرش به او محوّل گشته و در زمان زندگى پدرش از گفتار خاموش است و چون پدرش وفات يافت و تقديرات الهى در مشيتّش به او رسيد و از نزد خدا اراده در باره او به مهر و دوستى او رسيد و پايان پدرش فرا رسيد و درگذشت، امر خداوند پس از وى به او واگذار گرديد و خدا دين خود را به گردن او آويخت و وى را بر بندگان حجّت ساخت و در شهرهاى خويش قيّمش گمارد با روح خود او را مؤيّد و مورد پشتيبانى قرار داد و دانش خود را به او عطا فرمود و سرّ خود را بدو سپرد و او را براى (واگذارى) امر بسيار بزرگ خويش فرا خواند و از فصل (جداسازى بين حقّ و باطل و درست و نادرست) بيان و روشنى دانش خود او را آگاه ساخت و او را نشانه و شاخص براى خلق خود گمارد و او را حجّتى بر عالميان قرار داد و نورى براى دينداران، و قيّم بر بندگانش ساخت و خداوند او را به عنوان امام براى ايشان برگزيد و خواستار نگهدارى علم خود و نگاهبانى حكمتش از او گرديد [و نگهدارى دينش را از وى خواست‌] و به وسيله او راههاى روشن و واجبات و حدود خويش را زنده ساخت، و به هنگام سرگشتگى نادانان و سرگردان ساختن اهل جدل مردم را با نور درخشنده و شفاى همگانى همراه با حقّ روشن و بيان [آشكار] از هر سو و هر گذرگاه به (اجرا و گستردن) عدل برخاست بر همان راهى كه پدران راستين او عليهم السّلام بر آن بوده و آن را پيموده‌اند،پس نسبت به حقّ چنين عالمى هيچ كس جهالت نمى‌ورزد مگر شخصى تيره بخت و كسى انكار نمى‌كند مگر فردى گمراه، و هيچ كس او را رها نمى‌كند و از او دست نمى‌كشد مگر آن كس كه بر خداوند جرى باشد». غیبت نعمانی،باب13،حدیث7.