اعمال مخصوص روزها و شبهای ماه رجب
شب اولّ: شب شریفى است، و در آن چند عمل وارد است: اوّل: چون هلال ماه را مشاهده کند بگوید:
اللهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ رَبِّی وَ رَبُّکَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
خدایا! شروع این ماه را بر ما با ایمنى و ایمان و سلامت و اسلام قرار ده،) اى ماه (پروردگار من و تو خداى عزّتمند و پر شکوه است
و روایت شده: رسول خدا صلى الله علیه و آله هنگامىکه هلال ماه رجب را مىدید مىگفت:
اللهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَى الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ حِفْظِ اللِّسَانِ وَ غَضِّ الْبَصَرِ وَ لا تَجْعَلْ حَظَّنَا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ.
خدایا براى ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده، و ما را به ماه رمضان برسان، و بر روزه رمضان و بیدارى شب و نگهدارى زبان و فروبستن چشم کمک فرما، و بهره ما را از ماه رمضان، گرسنگى و تشنگى قرار مده
دوّم: چنانکه بعضى از علما فرمودهاند غسل کند. از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت شده: هرکه ماه رجب را بیابد، و در اوّل و وسط و آخر آن غسل کند پس از انجام آن مانند روزى که از مادر متولد شده بود از گناهان خود بیرون آمده و پاک مىشود. سوم: حضرت حسین علیه السّلام را زیارت کند. چهارم: پس از نماز مغرب بیست رکعت نماز به جاى آورد، به این ترتیب که در هر هر رکعت پس از سوره «حمد» یک مرتبه سوره «توحید» را خوانده، و پس از هر دو رکعت سلام دهد، تا خود و اهل و اولاد و مالش محفوظ بماند، و از عذاب قبر ایمنى یابد و از صراط به سرعت برق بدون حسابرسى بگذرد. پنجم: پس از نماز عشاء دو رکعت نماز به جاى آورد به این صورت که در رکعت اوّل پس از سوره «حمد» یک مرتبه سوره «الم نشرح» و سه بار سوره «توحید» را بخواند و در رکعت دوّم سوره «حمد» و سورههاى «الم نشرح» و «قل هو الله احد» و قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ بربّ الناس» را هرکدام یک بار بخواند، و هنگامىکه سلام نماز را داد سى مرتبه بگوید: «لا اله الا الله» و سى مرتبه صلوات فرستد، تا حق تعالى همانند روزى که از مادر متولدّ شده، گناهان او را بیامرزد و پاکش نماید. ششم: سى رکعت نماز به این ترتیب که در هر رکعت پس از سوره «حمد» یک مرتبه سوره «قل یا ایّها الکافرون» و سه مرتبه سوره «قل هو الله احد» را بخواند، هفتم: عملى را که شیخ در کتاب «مصباح المتهجد» ذکر کرده به جاى آورد. شیخ در آن کتاب فرموده: عمل شب اوّل رجب: ابو البخترى وهب بن وهب از حضرت صادق علیه السّلام از پدر بزرگوارش علیه السّلام از جدّش علیه السّلام از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده، که براى آن حضرت خوشایند بود، که خود را چهار شب در طول سال از هر کارى فارغ سازد، و آن شبها را به عبادت زنده بدارد و آنچهار شب عبارتند از: شب اوّل رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان. از حضرت جوا علیه السّلام روایت شده که مستحبّ است هرکسى این دعا را در شب اوّل رجب بعد از نماز عشاء آخر بخواند:
اللهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَلِکٌ وَ أَنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ مُقْتَدِرٌ وَ أَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ اللهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَا مُحَمَّدُ یَا رَسُولَ اللهِ إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَى اللهِ رَبِّکَ وَ رَبِّی لِیُنْجِحَ [لِی] بِکَ طَلِبَتِی اللهُمَّ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَنْجِحْ طَلِبَتِی
خدایا! از تو درخواست مىکنم به حق اینکه تو فرمانروایى و بر هر کارى توانایى، و هر کارى که بخواهى مىشود، خدایا! من به تو رو مىکنم به وسیله پیامبرت محمّد، پیامبر رحمت، درود خدا بر او و خاندانش اى محمّد اى فرستاده خدا، من براى توجه به خداى پروردگارت و پروردگارم، به تو روى مىآورم، تا خدا به سبب تو حاجتم را برآورد خداى به حق محمّد و پیشوایان از اهل بینش-که درود خدا بر او و بر آنان-حاجتم را برآورد
سپس حاجتت را از خدا بخواه. على بن حدید روایت کرده که حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام پس از فراغت از نماز شب در حال سجده چنین مىگفت:
لَکَ الْمَحْمَدَةُ إِنْ أَطَعْتُکَ وَ لَکَ الْحُجَّةُ إِنْ عَصَیْتُکَ لا صُنْعَ لِی وَ لا لِغَیْرِی فِی إِحْسَانٍ اِلّا بِکَ یَا کَائِنُ [کَائِنا] قَبْلَ کُلِّ شَیْءٍ وَ یَا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْءٍ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ اللهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْعَدِیلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ مِنْ شَرِّ الْمَرْجِعِ فِی الْقُبُورِ وَ مِنَ النَّدَامَةِ یَوْمَ الْآزِفَةِ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ عَیْشِی عِیشَةً نَقِیَّةً وَ مِیتَتِی مِیتَةً سَوِیَّةً وَ مُنْقَلَبِی مُنْقَلَبا کَرِیما غَیْرَ مُخْزٍ وَ لا فَاضِحٍ اللهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَئِمَّةِ یَنَابِیعِ الْحِکْمَةِ،
شکر و سپاس تنها از آن توست اگر از تو اطاعت کردم و حجّت و برهان تنها از آن توست اگر تو را معصیت کردم، در نیکى کردن نه کارى از من ساخته است و نه از غیر من جز به عنایت تو، اى هستى پیش از هرچیز، اى هستىبخش هر چیز، تو بر هر کارى توانایى خدایا! از انحراف و ناباورى به هنگام مرگ، و از گزند بازگشت در گورها، و از پشیمانى در روز قیامت به تو پناه مىآورم، از تو مىخواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى، و قرار دهى زندگىام را زندگى پاکى، و مرگم را مرگى معتدل، و بازگشتگاهم را بازگشتگاهى کریمانه که در آن خوارى و رسوایى نباشد. خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، آن امامانى که چشمههاى حکمت
وَ أُولِی النِّعْمَةِ وَ مَعَادِنِ الْعِصْمَةِ وَ اعْصِمْنِی بِهِمْ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ لا تَأْخُذْنِی عَلَى غِرَّةٍ وَ لا عَلَى غَفْلَةٍ وَ لا تَجْعَلْ عَوَاقِبَ أَعْمَالِی حَسْرَةً وَ ارْضَ عَنِّی فَإِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِلظَّالِمِینَ وَ أَنَا مِنَ الظَّالِمِینَ اللهُمَّ اغْفِرْ لِی مَا لا یَضُرُّکَ وَ أَعْطِنِی مَا لا یَنْقُصُکَ فَإِنَّکَ الْوَسِیعُ رَحْمَتُهُ الْبَدِیعُ حِکْمَتُهُ وَ أَعْطِنِی السَّعَةَ وَ الدَّعَةَ وَ الْأَمْنَ وَ الصِّحَّةَ وَ الْبُخُوعَ وَ الْقُنُوعَ وَ الشُّکْرَ وَ الْمُعَافَاةَ وَ التَّقْوَى وَ الصَّبْرَ وَ الصِّدْقَ عَلَیْکَ وَ عَلَى أَوْلِیَائِکَ وَ الْیُسْرَ وَ الشُّکْرَ وَ اعْمُمْ بِذَلِکَ یَا رَبِّ أَهْلِی وَ وَلَدِی وَ إِخْوَانِی فِیکَ وَ مَنْ أَحْبَبْتُ وَ أَحَبَّنِی وَ وَلَدْتُ وَ وَلَدَنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُؤْمِنِینَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.
و صاحبان نعمت، و ریشههاى عصمتاند، و مرا به وسیله آنان از هر بدى نگهدار، و در حالت غرور و غفلت مگیر، و سرانجام کارهایم را حسرت و اندوه قرار مده، و از من راضى شو، زیرا همانا آمرزشت براى ستمگاران است و من از ستمکارانم، خدایا! بر من بیامرز آنچه را به تو زیان نمىرساند، و به من عطا کن آنچه را که کاستىات ندهد، همانا رحمتت گسترده و حکمتت نوین است. خدایا! و به من مرحمت فرما: گشایش، راحتى، امنیت، سلامت، فروتنى، قناعت، سپاسگذارى، تندرستىکامل، پرواپیشگى، شکیبائى، راستى بر تو و دوستانت، آسانى، شکر، و همه اینها را پروردگارا به خانوده و فرزند و برادان دینىام و هرکه را دوست دارم و دوستم دارد، و هرکه فرزندم باشد و فرزندش باشم از مسلمانان و مؤمنان عمومیت ده، اى پروردگار جهانیان
ابن اشیم گفته: وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز و‌تر است، پس از آن سه رکعت و‌تر را به جاى مىآورى چون سلام دادى، در حالتى که نشستهاى بگو:
الْحَمْدُ للهِ الَّذِی لا تَنْفَدُ خَزَائِنُهُ وَ لا یَخَافُ آمِنُهُ رَبِّ إِنِ ارْتَکَبْتُ الْمَعَاصِیَ فَذَلِکَ ثِقَةٌ [ثِقَةً] مِنِّی بِکَرَمِکَ إِنَّکَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِکَ وَ تَعْفُو عَنْ سَیِّئَاتِهِمْ وَ تَغْفِرُ الزَّلَلَ وَ إِنَّکَ [فَإِنَّکَ] مُجِیبٌ لِدَاعِیکَ وَ مِنْهُ قَرِیبٌ وَ أَنَا تَائِبٌ إِلَیْکَ مِنَ الْخَطَایَا وَ رَاغِبٌ إِلَیْکَ فِی تَوْفِیرِ حَظِّی مِنَ الْعَطَایَا یَا خَالِقَ الْبَرَایَا یَا مُنْقِذِی مِنْ کُلِّ شَدِیدَةٍ [شِدَّةٍ] یَا مُجِیرِی مِنْ کُلِّ مَحْذُورٍ وَفِّرْ عَلَیَّ السُّرُورَ وَ اکْفِنِی شَرَّ عَوَاقِبِ الْأُمُورِ [فَإِنَّکَ] فَأَنْتَ اللهُ عَلَى نَعْمَائِکَ وَ جَزِیلِ عَطَائِکَ مَشْکُورٌ وَ لِکُلِّ خَیْرٍ مَذْخُورٌ.
خداى را که خزانههایش پایان نمىپذیرد، و آنکه را امان دهد هرگز نمىترسد، پرودگارا اگر مرتکب گناهانى شدم در اثر اطمینانم به کرم تو بود، همانا توبه بندگان را مىپذیرى، و از بدیهایشان درمىگذرى، و لغزشها را مىآمرزى، همانا تو خوانندهات را اجابت مىنمایانى، و به او نزدیکى، و من از خطاها تنها به جانب تو باز مىگردم، و در کامل کردن بهرهام از عطاها تنها به سوى تو رغبت دارم، اى آفریننده آفریدگان، اى نجاتبخش من از هر سختى، اى پناه من از هرچه که هراسناک گردم خوشحالىام را فراوان کن، و مرا از بدفرجامى در کارها کفایت فرما، تویى خدایى که بر نعمتها و عطاهاى فراوانت سپاس شده، و براى هر خیرى ذخیره بندگانى
و آگاه باش علما براى هر شب این ماه نماز مخصوصى ذکر کردهاند، که مقام را گنجایش نقل آن نیست.