آداب زیارت به نیابت
هشتم: در آداب زیارت به نیابت است. بدانکه ثواب زیارت هر یک از رسول خدا، و ائمه هدى علیهم السّلام را مىتوان هدیه به روح مقدّس هر یک از آنان نمود، و همچنین به روح هر یک از مؤمنان مىتوان هدیه کرد، و نیز مىتوان به نیابت از ایشان زیارت نمود، چنانکه به سند معتبر نقل شده: داود صرمى به حضرت هادى علیه السّلام عرضه داشت: من پدر شما را زیارت کردم، و ثوابش را براى شما قرار دادم. فرمود: براى تو از جانب خدا، پاداش و ثواب بزرگى است، و از جانب ما ستایش و ثنا. و در حدیث دیگرى وارد شده: حضرت هادى علیه السّلام شخصى را به حایر امام حسین علیه السّلام فرستاد که براى حضرت زیارت و دعا کند. هم به سند معتبر از حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام روایت شده: چون به زیارت مرقد منوّر رسول خدا صلى الله علیه و آله بروى و از اعمال زیارت فارغ شوى، دو رکعت نماز بخوان، و نزد سر رسول خدا صلى الله علیه و آله بایست و بگو:
السَّلامُ عَلَیْکَ یَا نَبِیَّ اللهِ مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ زَوْجَتِی وَ وَلَدِی وَ حَامَّتِی وَ مِنْ جَمِیعِ أَهْلِ بَلَدِی حُرِّهِمْ وَ عَبْدِهِمْ وَ أَبْیَضِهِمْ وَ أَسْوَدِهِمْ.
سلام بر تو اى پیامبر خدا، از سوى پدر و مادر و همسر و فرزند و نزدیکانم و از سوى تمامى اهل شهرم، آزاد و بردهشان و سپید و سیاه‌شان
پس به هرکس از شهر خود بگویى که من به نیابت از تو، به پیامبر صلى الله علیه و آله سلام دادم، راستگو خواهى بود. و در بعضى از روایات وارد شده: از بعضى از ائمه طاهرین پرسیدند: از مردى که دو رکعت نماز بجا مىآورد، یا یک روز روزه مىدارد، یا حجّ و عمره بجا مىآورد، یا رسول خدا صلى الله علیه و آله یا یکى از ائمه طاهرین علیهم السّلام را زیارت مىکند، و ثواب آن را براى پدر و مادر خود، یا برادر مؤمن خود هدیه مىکند، آیا براى او ثوابى هست؟ فرمود: ثواب آن عمل به آن شخص مىرسد، بدون اینکه از ثواب نایب چیزى کم شود. شیخ طوسى قدّس سره در کتاب تهذیب فرموده: کسىکه با گرفتن اجرت، به نیابت برادر مومن به زیارت مىرود، چون از غسل فارغ شود، [و موافق بعضى از نسخهها: از عمل زیارت فارغ گردد] بگوید:
اللهُمَّ مَا أَصَابَنِی مِنْ تَعَبٍ أَوْ نَصَبٍ أَوْ شَعَثٍ أَوْ لُغُوبٍ فَأْجُرْ فُلانَ بْنَ فُلانٍ فِیهِ وَ أْجُرْنِی فِی قَضَائِی عَنْهُ.
خدایا آنچه به من رسیده: از خستگى، ماندگى، ژولیدگى، کوفتگکى، پس به خاطر آن فلان فرزند فلان را پاداش ده، و مرا هم در بجا آوردنم از جانب او پاداش عنایت کن
پس چون زیارت کند در آخر زیارت بگوید:
السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ عَنْ فُلانِ بْنِ فُلانٍ أَتَیْتُکَ زَائِرا عَنْهُ فَاشْفَعْ لَهُ عِنْدَ رَبِّکَ.
درود بر تو اى سرورم از فلان فرزند فلان، آمدم نزد تو زیارتکننده از طرف او، پس براى او نزد خدا شفاعت کن
پس هر دعا را که خواهد براى او بنماید، و نیز فرموده: چون کسى بخواهد، به نیابت دیگرى زیارت کند بگوید:
اللهُمَّ إِنَّ فُلانَ بْنَ فُلانٍ أَوْفَدَنِی إِلَى مَوَالِیهِ وَ مَوَالِیَّ لِأَزُورَ عَنْهُ رَجَاءً لِجَزِیلِ الثَّوَابِ وَ فِرَارا مِنْ سُوءِ الْحِسَابِ اللهُمَّ إِنَّهُ یَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِأَوْلِیَائِهِ [بِأَوْلِیَائِکَ] الدَّالِّینَ عَلَیْکَ فِی غُفْرَانِکَ ذُنُوبَهُ وَ حَطِّ سَیِّئَاتِهِ وَ یَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ بِهِمْ عِنْدَ مَشْهَدِ إِمَامِهِ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیْهِمْ اللهُمَّ فَتَقَبَّلْ مِنْهُ وَ اقْبَلْ شَفَاعَةَ أَوْلِیَائِهِ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیْهِمْ فِیهِ اللهُمَّ جَازِهِ عَلَى حُسْنِ نِیَّتِهِ وَ صَحِیحِ عَقِیدَتِهِ وَ صِحَّةِ مُوَالاتِهِ أَحْسَنَ مَا جَازَیْتَ أَحَدا مِنْ عَبِیدِکَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَدِمْ لَهُ مَا خَوَّلْتَهُ وَ اسْتَعْمِلْهُ صَالِحا فِیمَا آتَیْتَهُ وَ لا تَجْعَلْنِی آخِرَ وَافِدٍ لَهُ یُوفِدُهُ اللهُمَّ أَعْتِقْ رَقَبَتَهُ مِنَ النَّارِ وَ أَوْسِعْ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَّیِّبِ وَ اجْعَلْهُ مِنْ رُفَقَاءِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ لَهُ فِی وُلْدِهِ وَ مَالِهِ وَ أَهْلِهِ وَ مَا مَلَکَتْ یَمِینُهُ،
خدایا فلان فرزند فلان مرا به نمایندگى، به جانب سرپرستانش و سرپرستانم فرستاده، تا از جانب او زیارت کنم، به امید پاداش فراوان، و گزیر از بدى حساب. خدایا او به درگاهت توجّه مىکند، به وسیله سرورانش، آن دلیلان بر تو، در جهت آمرزش گناهان، و فرو ریزى بدیهایش، و به وسیله ایشان به تو توسّل مىجوید، کنار زیارتگاه امامش (درود خدا بر ایشان). خدایا از او بپذیر، و شفاعت سرورانش را (درود خدا بر ایشان) درباره او قبول کن، خدایا پاداشش ده بر این خوبى نیّتش، و باور صحیحش، و درستى دوستىاش، بهترین پاداشى که به یکى از بندگانت مؤمنت عطا کنى، و تداوم بخش براى او آنچهکه او را مالکش نمودى، و به شایستگى وادارش در آنچه به او مرحمت فرمودى، و مرا آخرین نمایندهاى که مىفرستد قرار مده، خدایا او را از آتش رهایى بخش، و از روزى حلال پاکیزهات، بر او وسعت ده، و او را از رفقاى محمّد و خاندان محمّد قرار بده، و به او در فرزندان مال و اهل و زیردستانش برکت ده
اللهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ حُلْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مَعَاصِیکَ حَتَّى لا یَعْصِیَکَ وَ أَعِنْهُ عَلَى طَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ أَوْلِیَائِکَ حَتَّى لا تَفْقِدَهُ حَیْثُ أَمَرْتَهُ وَ لا تَرَاهُ حَیْثُ نَهَیْتَهُ اللهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لَهُ وَ ارْحَمْهُ وَ اعْفُ عَنْهُ وَ عَنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ اللهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْهُ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ سُوءِ الْمُنْقَلَبِ وَ مِنْ ظُلْمَةِ الْقَبْرِ وَ وَحْشَتِهِ وَ مِنْ مَوَاقِفِ الْخِزْیِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ جَائِزَتَهُ فِی مَوْقِفِی هَذَا غُفْرَانَکَ
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و میان او و نافرمانیهایت پرده شو، تا تو را نافرمانى نکند، و او را بر طاعت خویش و طاعت اولیایت یارى رسان، تا در جا فرمانش دادهاى مفقودش نبینى، او را در هر جا نهى نمودهاى مشاهده ننمایى. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و او را بیامرزد، و مورد رحمتش قرار ده، و از او و همه مردان و زنان مؤمن گذشت کن. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و پناهش ده از هراس روز جزا، و از وحشت روز قیامت و بدى بازگشتگاه و تاریکى و وحشت قبر، و از توقفگاههاى خوارى در دنیا و آخرت. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و جایزه او را در اینجایى که ایستادهام آمرزشت قرار بده
وَ تُحْفَتَهُ فِی مَقَامِی هَذَا عِنْدَ إِمَامِی صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ أَنْ تُقِیلَ عَثْرَتَهُ وَ تَقْبَلَ مَعْذِرَتَهُ وَ تَتَجَاوَزَ عَنْ خَطِیئَتِهِ وَ تَجْعَلَ التَّقْوَى زَادَهُ وَ مَا عِنْدَکَ خَیْرا لَهُ فِی مَعَادِهِ وَ تَحْشُرَهُ فِی زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ تَغْفِرَ لَهُ وَ لِوَالِدَیْهِ فَإِنَّکَ خَیْرُ مَرْغُوبٍ إِلَیْهِ وَ أَکْرَمُ مَسْئُولٍ اعْتَمَدَ الْعِبَادُ عَلَیْهِ اللهُمَّ وَ لِکُلِّ مُوفِدٍ جَائِزَةٌ وَ لِکُلِّ زَائِرٍ کَرَامَةٌ فَاجْعَلْ جَائِزَتَهُ فِی مَوْقِفِی هَذَا غُفْرَانَکَ وَ الْجَنَّةَ لَهُ وَ لِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ اللهُمَّ وَ أَنَا عَبْدُکَ الْخَاطِئُ الْمُذْنِبُ الْمُقِرُّ بِذُنُوبِهِ فَأَسْأَلُکَ یَا اللهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْ لا تَحْرِمَنِی بَعْدَ ذَلِکَ الْأَجْرَ وَ الثَّوَابَ مِنْ فَضْلِ عَطَائِکَ وَ کَرَمِ تَفَضُّلِک.
و تحفهاش در اینجایگاهم نزد امام (درود بر او) این باشد که از لغزشش چشم بپوشى، و عذرش را بپذیرى، و از خطایش درگذرى، و تقوا را توشهاش قرار دهى، و آنچه نزد توست در معادش براى او خیر گردانى، و در گروه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) محشورش نمایى، و او را و پدر و مادرش را بیامرزى، تو بهترین کسى هستى که به سویت رغبت شده، و بزرگ‌ترین درخواست شدهاى هستى که بندگان بر تو اعتماد مىنمایند، خدایا براى هر پیکى جایزهاى است، و براى هر زیارتکنندهاى کرامتى است، پس جایزه او و همه مردان و زنان مؤمن را در این حال آمرزش و بهشت قرار ده، خدایا و من بنده خطاکار، گنهکار و معترف به گناهانم هستم، از تو مىخواهم اى خدا، به حق محمّد و خاندان محمّد، که پس از این اجر و پاداش، از فزونى عطایت و کرم تفضلّت مرا محروم نکنى
آنگاه نزد ضریح مقدّس رفته و دستها را رو به قبله به سوى آسمان بردارد و بگوید:
یَا مَوْلایَ یَا إِمَامِی عَبْدُکَ فُلانُ بْنُ فُلانٍ أَوْفَدَنِی زَائِرا لِمَشْهَدِکَ یَتَقَرَّبُ إِلَى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ وَ إِلَى رَسُولِهِ وَ إِلَیْکَ یَرْجُو بِذَلِکَ فَکَاکَ رَقَبَتِهِ مِنَ النَّارِ مِنَ الْعُقُوبَةِ فَاغْفِرْ لَهُ وَ لِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ یَا اللهُ لا إِلَهَ اِلّا اللهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لا إِلَهَ اِلّا اللهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَسْتَجِیبَ لِی فِیهِ وَ فِی جَمِیعِ إِخْوَانِی وَ أَخَوَاتِی وَ وَلَدِی وَ أَهْلِی بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
اى سرور من، اى پیشواى من، بندهات، فلان فرزند فلان، مرا به نمایندگى به زیارت بارگاهت فرستاده، و با این عمل، به پیشگاه خداى عزّ و جلّ و رسولش و به سوى تو تقرّب مىجوید، و با این عمل آزادىاش را از آتش، و از عقبوت امید دارد، پس او و همه مردان و زنان مؤمن را بیامرز اى خدا، اى خدا، اى خدا، اى خدا، اى خدا اى خدا، اى خدا، معبودى نیست جز خداى بردبار کریم، معبودى نیست جز خداى والاى بزرگ، از تو مىخواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى، و دعایم را درباره آنکه مرا نماینده خود قرار ده، و همه برادران و خواهران و فرزندان و خانوادهام اجابت کنى، به جود کرمت، اى مهربانترین مهربانان