اعمال شب و روز ماه رمضان
و آن بر چهار بخش است، بخش اوّل: اعمالى که در هر شب و هر روز این ماه بجا آورده شود. سیّد ابن طاووس از امام صادق و موسى بن جعفر علیهم السّلام روایت کرده که فرمودند: در ماه رمضان از اوّل آن تا آخر آن پس از هر فریضه بخوان:
اللهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ مَا أَبْقَیْتَنِی فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ وَ سَعَةِ رِزْقٍ وَ لا تُخْلِنِی مِنْ تِلْکَ الْمَوَاقِفِ الْکَرِیمَةِ وَ الْمَشَاهِدِ الشَّرِیفَةِ وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَکُنْ لِی اللهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی [فِی طَاعَتِکَ] وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقِی وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.
خدایا زیارت خانه محرّمت را در امسال و در هر سال نصیبم کن، تا زمانیکه زندهام دارى در آسانی تندرستى و گشادگى روزى، و محرومم نکن مرا از آن اماکن گرامى، و مشاهد شریف خیز و زیارت قبر پیامبرت که درود تو بر او و بر خاندانش باد، و در تمام حاجات دنیا و آخرت یاور من باش خدایا از تو درخواست می‌کنم در آنچه که حکم می‌کنى و مقدّر می‌نمایى، از فرمان حتمى در شب قدر، از حکمى که برگشت داده نمی‌شود، و به حکم دیگر تبدیل نمی‌گردد، اینکه مرا در شمار زائران خانه محترمت بنویسى، آن زائرانى که پاک و خالصانه است زیارتشان و پذیرفته است تلاششان و آمرزیده است گناه‌شان، و نابود شده است بدیهایشان، و قرار ده در آنچه حکم می‌کنى، و مقدّر می‌نماى اینکه عمرم را طولانى سازی و روزیام را فراوان کنى، و امانت و قرضم را ادا نمایى، دعایم را اجابت کن اى پروردگار جهانیان
و پس از نمازهاى واجب بخوان:
یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ أَنْتَ الرَّبُّ الْعَظِیمُ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ وَ هَذَا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِی فَرَضْتَ صِیَامَهُ عَلَیَّ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ وَ جَعَلْتَ فِیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ فَیَا ذَا الْمَنِّ وَ لا یُمَنُّ عَلَیْکَ مُنَّ عَلَیَّ بِفَکَاکِ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ فِیمَنْ تَمُنُّ عَلَیْهِ وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
اى بلندمرتبه، اى بزرگ، اى آمرزنده، اى مهربان، تویى پروردگار بزرگى که چیزى همانندش نیست، و اوست شنواى بینا، و این ماهى است که به آن عظمت و کرامت و شرافت بخشیدى و بر سایر ماهها برترى دادى، و ماهى است که روزهاش را بر ما واجب نمودى، و آن ماه رمضان است که قرآن را در آن فرود آوردى، براى هدایت مردم و بیان دلایل روشن از هدایت و تمیز حق از باطل، و شب قدر را در آن قرار دادى، و آن را از هزار ماه بهتر ساختى، اى صاحب منت که بر تو منّتى گذاشته نشود، بر من به آزادى از آتش منّت نه، در جمع آنانکه بر آنها منّت نهى، و وارد بهشتم گردان اى مربانترین مهربانان
شیخ کفعمى در «مصباح» و «بلد الامین» و شیخ شهید در مجموعه خود از حضرت رسول صلّى الله و علیه و آله روایت کردهاند که آن حضرت فرمود: هرکه این دعا را در ماه رمضان، پس از هر نماز واجب بخواند، حق تعالى گناهان او را تا روز قیامت بیامرزد. و آن دعا این است:
اللهُمَّ أَدْخِلْ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ اللهُمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیرٍ اللهُمَّ أَشْبِعْ کُلَّ جَائِعٍ اللهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیَانٍ اللهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدِینٍ اللهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ اللَّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَرِیبٍ اللَّهُمَّ فُکَّ کُلَّ أَسِیرٍ اللَّهُمَّ أَصْلِحْ کُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِینَ اللَّهُمَّ اشْفِ کُلَّ مَرِیضٍ اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاکَ اللَّهُمَّ غَیِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِکَ اللَّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَ أَغْنِنَا مِنَ الْفَقْرِ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.
خدایا دل اهل قبور را شاد کن، خدایا هر تهیدستى را بینیاز کن، خدایا هر گرسنهاى را سیر کن، خدایا هر برهنهاى را بپوشان، خدایا قرض هر بدهکارى را ادا کن. خدایا غم هر غمزدهاى را برطرف کن، خدایا هر غریبى را به وطن بازگردان، خدایا هر اسیرى را آزاد فرما، خدایا هر فسادى را در کار مسلمانان اصلاح گردان، خدایا هر بیمارى را درمان ده، خدایا راه تهیدستى ما را با توانگریت ببند، خدایا بدحالى ما را به خوبى حال خود تغییر ده، خدایا وام ما را ب‌پرداز، و ما را از تهیدستى بینیاز کن، همانا تو بر هرچیز توانایى
شیخ کلینى در کتاب «کافى» از ابو بصیر روایت کرده که امام صادق علیه السّلام در ماه رمضان این دعا را می‌خواند:
اللَّهُمَّ إِنِّی بِکَ وَ مِنْکَ أَطْلُبُ حَاجَتِی وَ مَنْ طَلَبَ حَاجَةً إِلَى النَّاسِ فَإِنِّی لا أَطْلُبُ حَاجَتِی اِلّا مِنْکَ وَحْدَکَ لا شَرِیکَ لَکَ وَ أَسْأَلُکَ بِفَضْلِکَ وَ رِضْوَانِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ لِی فِی عَامِی هَذَا إِلَى بَیْتِکَ الْحَرَامِ سَبِیلا حِجَّةً مَبْرُورَةً مُتَقَبَّلَةً زَاکِیَةً خَالِصَةً لَکَ تَقَرُّ بِهَا عَیْنِی وَ تَرْفَعُ بِهَا دَرَجَتِی وَ تَرْزُقَنِی أَنْ أَغُضَّ بَصَرِی وَ أَنْ أَحْفَظَ فَرْجِی وَ أَنْ أَکُفَّ بِهَا عَنْ جَمِیعِ مَحَارِمِکَ حَتَّى لا یَکُونَ شَیْءٌ آثَرَ عِنْدِی مِنْ طَاعَتِکَ وَ خَشْیَتِکَ وَ الْعَمَلِ بِمَا أَحْبَبْتَ وَ التَّرْکِ لِمَا کَرِهْتَ وَ نَهَیْتَ عَنْهُ وَ اجْعَلْ ذَلِکَ فِی یُسْرٍ وَ یَسَارٍ وَ عَافِیَةٍ وَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ وَفَاتِی قَتْلا فِی سَبِیلِکَ تَحْتَ رَایَةِ نَبِیِّکَ مَعَ أَوْلِیَائِکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَقْتُلَ بِی أَعْدَاءَکَ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُکْرِمَنِی بِهَوَانِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِکَ وَ لا تُهِنِّی بِکَرَامَةِ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلا حَسْبِیَ اللهُ مَا شَاءَ اللهُ
خدایا من به وسیله تو و از تو حاجتم را درخواست می‌کنم، و هرکه حاجت خویش از مردم بخواهد همانا من حاجتم را نمی‌خواهم مگر از تو، یگانهاى، شریکى براى تو نیست، به حق فضل و رضوانت از تو می‌خواهم که بر محمّد و اهل بیتش درود فرستى، و در این سال برایم راهى به سوى کعبه قرار دهى، با زیارتی پاک و پذیرفته، پاکیزه و خالص براى خویش، که دیدهام به آن روشن گردد و مرتبهام با آن بالا رود، خدایا به من روزى کن که دیدهام را از حرام فرو بندم، و شهوتم را نگاه دارم، و خود را از همه حرامهایت بازدارم، تا آنجا که چیزی نزد من بر‌تر نباشد از طاعت و خشیتت، و عمل به آنچه واجب کردى، و ترک آنچه نپسندیدى و از آن نهى نمودى، و همه اینها را در کنار آسانى و فراوانى و تندرستى، و آنچه به من نعمت دادى قرار ده. و از تو می‌خواهم مرگم را کشته شدن در راهت در زیر پرچم پیامبرت همراه با اولیایت قرار دهى، و از تو می‌خواهم که به وسیله من دشمنان خود و رسولت را به قتل رسانى، و از تو درخواست می‌کنم که مرا گرامى دارى با خوار کردن آن از خلق که خودخواهى، و خوار نکنى مرا به گرامى داشتن احدى از اولیایت، خدایا برایم همراه پیامبر راهى به خوشبختى قرار ده، خدا مرا بس است، آنچه خدا خواهد شود